Yesevî tarikatına mensup Hoca İshak Ata’nın Çağatay Türkçesi ile 14. yüzyılda yazdığı eseridir. Eser birçok mürşid ve tasavvuf ehlinin menkıbelerini, inanç ve itikat ile ilgili mütalaalarını ihtiva etmiştir.

Yesevî şeyhlerinin düşüncelerini günümüze aktaran en eski eserlerden biri olan Hadîkatü’l-Ârifîn, genel anlamda tasavvuf konularını içermiş, başta müellifin babası İsmail Ata olmak üzere ilk dönem bazı Yeseviyye mensuplarının sözlerini günümüze aktarmıştır. Eser, Yesevîlik yolunun bazı gelenekleri hakkında da bilgiler vermiştir. Hadîkatü’l-Ârifîn 15 bölümden müteşekkildir. Ağırlıklı olarak tasavvufî ve itikadî temalar ele alınmıştır. Birinci bölümün konusu ruhlar âlemidir. İnsanoğlunun yaratılışı, dünya yolculuğu ve bazı peygamber kıssaları bu bölümün konusunu oluşturmuştur. Ayrıca “teslim”, “zikir” ve “âlem” olmak üzere üç alt başlık birinci bölümde yer almıştır. İkinci bölüm amelleri ihtiva etmekte, riyasız ibadetlerin ehemmiyetine vurgu yapılmaktadır. Tevazu, nefis ile olan mücadele bu bölümde ön plana çıkan diğer alt başlıklardır. Üçüncü bölümde mürşid olabilmek için yirmi dört makama ulaşmanın elzemliliğine vurgu yapılmıştır (Tosun 2017: 209-214).

Dördüncü bölümde müridin yolculuğu ve bu süreçte karşılaşacağı zorluklara; beşinci bölümde zikrin önemi zikir-arınma ilişkisine; altıncı bölümde Semâ‘ hakkında malumata; yedinci bölümde mürîdin saygı çerçevesinde mürşide hizmet etmesine değinilmiştir. Sekizinci bölümde, dervişlik ve fakrdan bahsedilmiş, kanaatkâr olmanın erdemliliğine vurgu yapılmış; dokuzuncu bölümde tanımı, içeriği, nefis ile olan ilişkisi bakımından tasavvuf konusu ele alınmıştır. Onuncu bölüm muhabbetin önemi ve gönül ile olan ilişkisi; on birinci bölüm ma‘rifetin getirisi, tarikat-marifet ilişkisi; on ikinci bölüm salih ibadetin vasıfları, ibâdette ihlâsın önemi; on üçüncü bölüm terk-i mâlâyâni ve terk-i riyâzet; on dördüncü bölüm tasavvufta makamlar; son bölüm ise kandil ve bayram gecelerinde yapılması gerekenlerden oluşmaktadır (Bozkurt 2010: 30-64).

Eser her ne kadar Çağatay Türkçesiyle kaleme alınsa da Arapça ve Farsça kelimelerin mevcudiyeti de söz konusudur. Dil genel olarak sadedir. Tasavvufî izahlarda anlamda kapalılıklar mevcuttur. Âyet ve hadis-i şerif iktibasları ile bazı şiirler Arapça yazılmıştır. Hadis-i şeriflerin büyük çoğunluğu Kütûb-ı Sitte’den alıntılanmıştır.

Ahmed Yesevî, İmam Mâtürîdi, Muhammed Kâşgarî, İmam Gazzâlî, Bâyezîd-i Bistâmî, Dâvûd-i Kayserî, İmam Buhârî, Ebu’l-Leys Semerkandî, Fahreddin Râzî, İmâm-ı A‘zam Ebû Hanîfe gibi birçok din âlimi, müctehid ve mutasavvıf eserde referans gösterilmiş, Dîvân-ı Hikmet, Hulâsatü’l-Hakâyık, Fusûsu’l-Hikem, Mîzânü’l-Amel, Hulâsatü’l-Fetâvâ en çok alıntı yapılan kaynaklar olmuştur.

Nestalik hattıyla kaleme alınan ve 131 varaktan oluşan Hadîkatü’l-Ârifîn’in sekiz nüshası tespit edilmiştir. Nüshaların biri hariç tamamı Özbekistan Taşkent Fenler Akademisi Birûnî Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesinde kayıtlı gözükmektedir. Eski Türkçeye ait arkaik kelimelerin sayıca fazlalığı, Türkçe söz öbekleri, ictihadî meselelerde Türk sosyal yapısını ihtiva eden geleneklere başvurulması, dinin özünün yorumlanmasında bölgesel hususiyetlerinin de dikkate alınması, esere millî bir tasavvufî kaynak hüviyeti kazandırmıştır.