HAC SEYÂHAT-NÂMESİ (CÛDÎ)
hac seyahatnamesi
Cûdî (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Cûdî'nin (d. ?/? - ö. ?/?) Şam ile Mekke arasında bulunan hac menzilleri hakkında bilgi veren eseri. Edebî hac seyahatnameleri arasında yer alan Cûdî’nin bu eseri, rehber nitelikli manzum bir metindir. Kaside nazım şekliyle musammat kaside tarzında yazılan 278 beyit tutarındaki bu eserde aruzun “mefâ‘îlün mefâ‘îlün mefâ‘îlün mefâ‘îlün” kalıbı kullanılmıştır. Eserdeki bilgilerden hareketle, seyahatnamenin 1169/1756 tarihinde, 18. şairlerinden Cûdî mahlaslı bir şair tarafından yazıldığı anlaşılmaktadır. Şair,  260. beytinde dua ederken asıl isminin Lokman olduğunu  belirtir. Bu bilgilerden hareketle eserin müellifi Cûdî’nin 18. asır şairlerinden olduğu anlaşılmaktadır. Kaynaklarda 18. asırda hac manzumesi kaleme alan Cûdî mahlaslı bir şaire rastlanılmamıştır. Bu eseri kaleme alan Cûdî’nin biyografik kaynaklarda adı geçen Cûdî'lerden  farklı biri olduğu anlaşılmaktadır. 

Eserin bilinen bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde Hacı Mahmud Efendi 4886/3 numarada kayıtlı bir yazmanın 53b-69b sayfaları arasında yer alır. Bu nüshada, metnin muhtevası hakkında bilgi verecek nitelikte Arapça bir başlık yer almaktadır. Metinde Arapça ve Farsça kelimelere sıklıkla yer verilmiştir. Eserin dili anlaşılır niteliktedir. Cûdî, kasidenin teşbib bölümünde baharın geldiğini, bülbüllerin güllerle ayş u işret ettiğini, bahçede goncaların açılmaya başladığını, menekşenin baharın gelişiyle adeta sarhoş olduğunu anlatır. Müellif, yirmi sekizinci beyitten itibaren hac menzillerini anlatmaya başlar. Cûdî’nin uğradığı hac konakları sırasıyla şu şekildedir: Şâm, Hân-ı Tarhana, Dile, Müzeyrib, Mefrak, Ayn-ı Zerkâ, Belkâ, Kal‘a-i Katran, Tabut Korusu, Unayza Kal‘ası, Maân, Şâm Akabesi, Zâtü’l-hacc, Ka‘-ı Bast (Kazuk Tutmaz), Tebük (Âsi Hurmâsı), Megâyir, Kal‘a-i Haydar, Birke-i ‘Uzmâ, Dâr-ı Hamrâ (Pirinç Ovası), ‘Ulâ, Âbâru’l-ganem, Vâlide Kuyusu, Hediyye Eşmesi, Selâm Kayası, Vâdi’l-kurâ, Medine, Âbâr-ı Ali, Şühedâ Makberesi, Cüdeyde, Bedrü’l-huneyn, Meymûn Ovası, Cuhfe, Kudeyd, ‘Usfân, Vâdî-i Fâtıma, Beytu’llâh, ‘Arafât, Müzdelife, Minâ, Beytu’llâh ve Bathâ’dır. Şair, manzumenin 260. beytinde dua ederken isminin Lokman olduğunu belirtmiştir. Metinde Cûdî mahlası geçmekte ve manzumenin 1756 yılında kaleme alındığına dair bir tarih bulunmaktadır.

Eser, Fatih Koyuncu tarafından neşredilmiştir (2017).

Eserden Örnekler


Müzeyrib’den götürsun âb ki bulsun râhat üzre hˇâb

Diye tûbâ lehû ahbâb bu yerde şahs-ı reyyâna


Bu kez bir sahn-ı hadrâda fezâ-yı Ayn-ı Zerkâ’da

Konanlar def‘-i sûzâda sanurlar irdük evtâna


Görince nehrini cârî hem anda âb-ı bisyârı

İçüp ol Kevser-âsârı safâlar geldi vicdâna


Hisârı köhnedür ammâ yine şenliklidür cânâ

Götür Zerkâ’dan ey dânâ su dönme hˇâr u nâdâna


Çü bundan oldı rıhletler çekildi yolda zahmetler

Velî Hak virdi ruhsatlar kamu üftâde hîzâna


Bu vâdîye vedâ‘ itdük kamu bay u gedâ gitdük

Tulû‘-ı şems ile yitdük nişîmen-gâh-ı Katrân’a


Unayza Kal‘ası hüccâca sâbıkda olurmış câ

Velî biz konmaduk hâlâ bakup Pâşâ-yı zî-şâna


Bu yerde hem suyı ekser bulınmaz diyü söylerler

Sulu bulduk velî bizler çü râst geldük zemistâna (Koyuncu 2017: 197-198).

Kaynakça


 Koyuncu, Fatih (2017). “Cûdî’nin Manzum Hac Seyâhatnâmesi”. Littera Turca/ Journal of Turkish Language and Litterature, 3 (1): 177-219.

Atıf Bilgileri


Koyuncu, Fatih. "HAC SEYÂHAT-NÂMESİ (CÛDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hac-seyahat-namesi-cudi. [Erişim Tarihi: 22 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle