- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Prof. Dr. Erhan Aydın
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Köktürk
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Köktürk
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Yazıt
- Yayın Tarihi:08/09/2021
GÜRBELCİN (GURVALJİN-UUL) YAZITI
yazıt?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Moğolistan’da kaya üzerinde tespit edilen Köktürk harfli yazıtlardan biri.
Yazıt, Moğolistan’ın Bulgan eyaletine bağlı, Gurvanbulag’ın 17 km. güneydoğusunda Gurvaljin-uul adlı dağda granit bir kaya üzerinde tespit edilmiştir. Gurvaljin sözcüğü Moğolcada ‘üç köşeli, üçgen’ anlamında olup dağın şeklinden dolayı bu adı almıştır.
Ts. Tseveen 1929 yılında yazıtın bir fotoğrafını Aleksandr N. Samoyloviç’e göndermiş ve Samoyloviç de 1934 yılında yayımlamıştır. 1966 yılında ise O. Namnandorj yazıtın bulunduğu yerde çalışmalar yaparak yazıt hakkında yeni bilgiler vermiştir (Battulga 2005: 129).
Kaya üzerindeki bu yazıtta bir satır bulunsa da yazıt üzerinde çalışanların satır sayısı konusunda farklı bilgileri göze çarpmaktadır. Örneğin, Türkiye’deki ilk çalışmayı yapan Hüseyin Namık Orkun, üç satırdan oluştuğunu ifade etmektedir. Ancak bu yanlış bilgi, yazıtla ilgili Samoyloviç’in verdiği hatalı çizimden kaynaklanmaktadır.
Yazıtta, açıkça okunabilen iki sözcük ve bir çekimli fiilden oluşan bir satır bulunmaktadır. Kaya üzerinde Uygur dönemi damgalarına benzeyen iki damga bulunduğu bilgisi de kaynaklarda yer almaktadır.
Tengri kulı bitidim yazan bu satırı anlamlandırırken dikkatli olmak gerekmektedir. Tengri sözcüğü, doğrudan ‘Gökyüzü’ veya ‘Tanrı’ olarak anlamlandırılabileceği gibi, Bilge Kağan’ın oğlunun adı ile Dokuz Oğuzların lideri Baz Kağan’ın oğlunun adının da Tengri olduğu hatırdan çıkarılmamalıdır.
Yazıtla ilgili yayın çalışmaları tarih sırası ile şöyledir: Samoyloviç 1934, Orkun 1938: 163, Rintchen 1968, Bazılhan 1969, Klyaştornıy 1978/2007, Alyılmaz 2005, Battulga 2005: 73-74, 129-131, Karjaubay 2012: 282, Aydın 2018: 91, Ölmez 2018: 211-214, Alyılmaz-Mert 2019.
Eserden Örnekler
Yazıtta bir satır bulunmaktadır:
Tengri kulı bitidim.
((Ebedî) göğün (veya: Tanrı’nın) kulu (ben) yazdım.) (Aydın 2018).
Kaynakça
Alyılmaz, Cengiz (2005). “Gürbelcin (Gurvaljin uul) Yazıtıyla İlgili Bazı Düzeltmeler”. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13, 73-79.
Alyılmaz, Cengiz-Osman Mert (2019). “Moğolistan’daki (Kök)Türk Harfli Yazıtlar”. Bilgehan Atsız Gökdağ-Saadettin Y. Gömeç-Osman Karatay (Ed.): Ortak Türk Tarihi, c. 6, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 71-220.
Aydın, Erhan (2018). Uygur Yazıtları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
Battulga, Tsend (2005). Mongolın runi biçgiyn baga dursgaluud. Ulaanbaatar: Corpus Scriptorum.
Bazılhan, Buhatin (1969). “Gurvaljin uulın türeg biçees”. Şinjleh Uhaanı Akademiyn Medee 1969/4, 14-15.
Bold, Lubsandorj (1990). Bnmau-ın nutag dah’ hadnı biçees. Ulaanbaatar: Ulsın Hevlelijn Gazar.
Karjaubay, Sartkojaulı (2012). Orhon Muraları. Almatı.
Klyaştornıy, Sergey G. (1978/2007). “Naskal’niye runiçeskiye nadpisi Mongolii. I. Tes, Gurvaljin-ula, Hangıta-hat, Hentey. Tyurkologiçeskiy Sbornik 1975, 151-158. Türkçesi: “Moğolistan’ın Runik Kaya Yazıtları”. Türkçeye çev.: Kutluay Erk, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 13/1, 2007, 147-154.
Namnandorj, O. (1966). “Arvan ödriyn şinjilgeeniy ayalal”. Şinjleh Uhaan Am’dral 5, 38-41.
Orkun, Hüseyin Namık (1938). Eski Türk Yazıtları II. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yay.
Ölmez, Mehmet (2018). Uygur Hakanlığı Yazıtları. Ankara: BilgeSu Yay.
Rintchen, E. B. (1968). Les designs pictographiques et les inscriptions sur les rochers et sur les stelles en Mongolie recueillis (Corpus Scriptorum Mongolorum). Ulaanbaatar.
Samoyloviç, Aleksandr N. (1934). “Novıye Tyurkskiye runı iz Mongolii I”. İzvestiya Akademii Nauk SSSR 1934/8, 631-634.
Sertkaya, Osman Fikri (1991). “Göktürk Harfli Uygur Kitabelerinin Türk Kültür Tarihi İçerisindeki Yeri”. Türk Kültürü Araştırmaları 28/1-2, 325-334.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem |
|---|