18. yüzyılda şiirlerinde Safî mahlasını kullanmış olan Tavlabaşı-zâde Mustafa Safî'nin (Güler 2019a: 375-381; Güler 2019b: 13-23) çeşitli esnaf ve sanatkârları muhatap alarak kaleme aldığı manzum nasihatnamesi. Gülşen-i Pend'in hâtime bölümünde verilen bilgilere göre eser, 1120 senesinde Ramazan ayında (Kasım-Aralık 1708) yazılmaya başlanmış ve aynı yılın Zilhicce ayında (Şubat-Mart 1709) tamamlanmıştır. Eserin sebeb-i telif bölümünde müellif, kişinin ardında bıraktığı bir eserin, insanın hiç ölmeyen bir evladı gibi olduğunu; dolayısıyla bu eserin ahirette kendisine daima sevap kazandıracağını ifade etmiştir. Kendisini eseri yazmaya sevk eden en önemli şeyin ise öldükten sonra bile insana hayır getirecek şeylerin ne olduğunu ifade eden bir hadis-i şerifin olduğunu vurgulamıştır (Çalka 2007: 22-23).

Gülşen-i Pend, 2934 beyit, 11 rubai ve 52 bölümden oluşmaktadır. Besmele, tevhid, naat, medh-i çeharyâr-ı güzin, vasf-ı şehîdân-ı Huneyn, beyân-ı hâl-i dünya ve sebeb-i teliften sonra nasihat bölümlerine geçilmiştir. Eser bir rubai ile başlayıp 10 rubai ile tamamlanmıştır. Eserin ana bölümleri, aruzun “mefâ‘îlün mef‘âîlün fe‘ûlün” kalıbıyla yazılırken rubâîler ise ahreb kalıplarıyla yazılmıştır. Konusu, düzeni ve beyit sayısı bakımından mesnevi gibi görünen ancak kafiye düzeni bakımından kaside özelliği taşıyan Gülşen-i Pend, bu özellikleriyle dönemin diğer nasihatnamelerinden ayrılmaktadır (Çalka 2007: 24-26). Gülşen-i Pend'teki bu sorunu, bu yüzyılda eser vermiş şairlerin manzumelerinde konu ve şekil bakımından yeni arayışlar içerisinde olduklarıyla izah etmek mümkündür.

Bozulmaya yüz tutmuş insan ilişkilerini tamir etmeyi hedefleyen Gülşen-i Pend, önemli bir nasihatname örneği olarak bilhassa meslek ahlâkıyla ilgili öğütleri içeren, esnaf ve sanatkârların neleri yapıp, neleri yapmamaları gerektiğini telkin eden bir eser olarak daha önce kaleme alınan nasihatnamelerden ayrılmaktadır. Bir Ahilik hizmeti olarak kaleme alındığı anlaşılan ve birçok yönüyle fütüvvetname özelliği taşıyan eserde, başta padişahlar olmak üzere vezirlere, kadılara, öğrencilere, sahaflara, kâtiplere, hattatlara, şairlere, hânendelere, âşıklara, vaizlere, şeyhlere, sûfîlere, tabiplere, sürmecilere, cerrahlara, müneccimlere, cifircilere, veffâklara (muskacılara), ledünnî ilimlerle uğraşanlara, kimyagerlere, sarraflara, tüccarlara, yetim vasilerine, vakıf mütevellilerine, hatiplere, imamlara, müezzinlere, ses sanatçılarına, aktarlara ve diğer zanaat erbabına yönelik nasihatler bulunmaktadır (Çalka 2011: 80). Eserin bir başka önemli özelliği de müellifin eserin sonunda bir bölüm hâlinde Gülşen-i Pend’in yazılış tarihi olan hicri 1120 (1708-09) yılına yüz otuz iki defa tarih düşürmüş olmasıdır (Çalka 2007: 118-119). Bu durum müellifin tarih düşürmedeki maharetini göstermesi bakımından da önemlidir.

Eser hakkında ilk bilgileri veren Bursalı Mehmed Tahir, eserin bir nüshasının Manisa Akhisar Kütüphanesi’nde olduğunu bildirse de (2002: 47-48) bu nüshaya ulaşılamamıştır. Eserin şu an için tespit edilen tek nüshası, Konya Karatay Yusufağa Kütüphanesi’nde 42 Yu 8471 katalog numarasıyla kayıtlıdır.

Eser üzerine Mehmet Sait Çalka tarafından yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2007).

Şairin biyografisi için bk. “Safhî, Tavlabaşı-zâde Mustafa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/safhi-tavlabasizade-mustafa