GENC-NÂME (REFÎ'Î)
mesnevi
REFÎ'Î (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Refî´î’nin mesnevi nazım şekliyle yazdığı 168 beyitlik eseri. Eserde hezec bahrinin Mef´ûlü, mefâ´ilün, fe´ûlün kalıbı kullanılmıştır. Beşâret-nâme gibi Hurufilik öğretisinin işlendiği eserin Genc-nâme olarak isimlendirilmesi hususunda Fatih Usluer iki ihtimali dile getirir. İlk ihtimal, eserin küçük fakat önemli hususiyetleri ve öğütleri vurguluyor oluşudur. İkincisi ise eserin birinci beytinde insanın “gizli bir hazine” olarak düşünülmesinden dolayı esere bu ismin verilmiş olabileceğidir. Nitekim eserde insanoğlundaki gizli hazinenin niteliği izah edilmekte ve insanın gizli hazine olmasının sebepleri üzerinde kısaca durulmaktadır (Usluer 2019: 23). Genc-nâme’nin sözlük anlamı olan “hazine kitabı” anlamı düşünüldüğünde eserin adlandırılışında ikinci ihtimalin daha kuvvetli olduğu görülmektedir. Eserin bugün için elimizdeki altı nüshası şu kütüphanelerde yer almaktadır: Millet Kütüphanesi Ali Emîrî koleksiyonu Farsça 1041 (104b-110a), İbrahim Olgun Yazmalar (1-11), İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi TY 310, Cambridge University Library, MS. Browne, A. 43 (115b-120a), Almanya Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Ms.or.quart. 1401 (70a-74a), Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Hekim Ali Paşa 639 (Usluer 2019: 24).

İşlenen konulara göre eser şu şekilde bölümlere ayrılabilir. Bir ile 16. beyitler arasında insanın önemi anlatılmaktadır. 17 ile 52. beyitler arasında Fazlullah-ı Hurufi ve Hz. Peygamber’in kıymeti ve onlara tabi olmanın insana sağladığı faydalar ele alınmaktadır. 53 ile 99. beyitler arasında Allah Teâla’yı, cennet ve cehennemi öncelikle içinde yaşanılan bu âlemde görmenin gerekliliğine ve övgüye layık makam anlamındaki Makam-ı Mahmud’un hakikatine temas edilmektedir. 100 ile 130. beyitler arasında muhataptan Fazlullah-ı Hurufi ve Hz. Peygamber’e uyması ve insan yüzünde bulunan Allah’ın tecellisi olan işaretleri okuması istenir. Hurufilik fırkasının üstünlüğü 131 ile 168. beyitler arasında vurgulanır.

Bazen üç kelimeden meydana gelen tamlamalar kullanılsa da eserin dili anlaşılır ve oldukça akıcıdır. Bunda Hurufilik öğretisinin okuyucuya izah edilmesi yatmaktadır. Eserde Hurufilik öğretisi doğrultusunda ayet ve hadis iktibaslarından yararlanılmıştır. Bazı hadisler Arapça sözleriyle beyitlerde geçerken bazıları ise Türkçeye çevrilerek okuyucuyla paylaşılmıştır. 

Genc-nâme üzerine iki çalışma mevcuttur. İsmail Hikmet Ertaylan 1946, Fatih Usluer ise 2019 yılında çalışmalarını yayımlamıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Refî´î”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/refii 

Eserden Örnekler


Genc-nâme’nin Başlangıç Kısmı

Ey genc-i nihân-ı bî-bidâyet

V’ey bahr-i muhît-i bî-nihâyet

...

Nefsini bilür bulur Hüdâyı

Firdevse girür görür likâyı


Görür neye bakar ise yâri

Kendüde bulur cemî´-i varı (Usluer 2019: 179-180).

Kaynakça


Ertaylan, İsmail Hikmet (1946). Hurufi Edebiyatı Örnekleri: Genc-nâme-i Refî´î. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.

Usluer, Fatih (2019). Beşâret-nâme, Genc-nâme, Şehriyâr-nâme, Feyz-nâme: Hurûfî Şiirler III. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay. 

Atıf Bilgileri


Kufacı, Osman. "GENC-NÂME (REFÎ'Î)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/genc-name. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BEŞÂRET-NÂME (REFÎ'Î) REFÎ'Î Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
2 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
3 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
4 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
5 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
6 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
8 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
9 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
10 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
11 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle