GAZELLİYÂT-I SÂ'İB ŞERHİ (FEHÎM)
şerh
Fehîm, Hoca Süleymân (d. 1203/1789 - ö. 1262/1846)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Fehîm’in, Sa’îb-i Tebrîzî Dîvânı’na yazdığı şerh. Süleymân Fehîm vefat edince yarım kalan eser, öğrencisi ve dostu Ahmed Cevdet Paşa tarafından tamamlanıp Sultan Abdülmecîd’e sunulmuş, bu sayede Fehîm’in yakınlarına maaş bağlanmıştır. Cevdet Paşa’nın şerhi nereden devam ettirdiğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır.

Eserde birkaç sayfalık bir girişten sonra oldukça hacimli olan Sâ'ib Divanı’ndan seçilen şiirler, elifbâ sırasına göre matla beytinden başlanarak birer birer şerh edilmektedir. Genellikle Farsçası verilen beyitte yer alan kelimelerin sırasıyla sözlük ve bağlam anlamları verilmekte, ardından “Mahsûl-ı Beyt” ibaresiyle beytin şerhi yapılmakta ve edebî sanatlara değinilmektedir. Muhtevaya göre bazı beyitlerin şerhi kısa tutulurken bazıları da uzatılmıştır. Dibacede sanatlı bir dil kullanılmış olsa da şerh kısmında genellikle açık ve anlaşılır bir dil ve üslup kullanılmıştır.

Eserin İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Ty. 5593 ve Ty. 5594 ile Bayezid Devlet Kütüphanesi Veliyüddin Ef. No. 3302’de olmak üzere üç nüshası vardır.

Yazarın biyografisi için bk. "Fehîm, Hoca Süleymân". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fehim-hoca-suleyman

Eserden Örnekler


Beyt:

Ey zi-müjgân-ı tu der-çeşm-i gülistân hârhâ

Gül zi-sevdâ-yı ruhet üftâde der-bâzârhâ

“Ey” harf-i nidâ, münâdâsı mahzûfdur, ey cânân takdîrindedür. “Müjgân” kirpik demekdir. “Tu” zamîr-i müfred-i muhâtabdır, ‘Arabîde “ente” ma‘nâsına olur. “Der-çeşm”de “der” ilsâk içindir. “Gülistân” gül mekânı olan nahalle denir. “Hâr” diken ma’nâsınadır. “Hâ” edât-ı cem‘dir. “Gül” ma’rûf çiçekdir. “Sevdâ” burada ârzû vü hevâ ve mahabbet ma‘nâsınadır. “Ruh” yanak ma’nâsınadır. “T” burada zamîr-i muhâtabdır, senin yanağın demek olur. “Üftâde” mazîden bir kısımdır, düşmüş ma’nâsınadır. “Bâzâr” bey‘ u şirâ olunan mevki‘e denir. “Hâ” edât-ı cem‘dir.

Mahsûl-ı Beyt:

Ey cânân senin müjgânın firkatinden gülistânın gözüne dikenler üşmüş ve yanağın sevdâsıyla gül bâzârlara düşmüş. Bâzâra düşmek mübtezel olmakdan kinâyedir. Tavzîh-i ma‘nâ böyle demek olur ki: Ey gonce-i gülzâr-ı melâhat senin firâk-ı müjgân u nergis-i fettânın ve iştiyâk-ı hüsn ü ânın ile gülistânın çeşmine hâr-ı hasret düşüp ‘alîl ve ruhsâr-ı rengînin sevdâsıyla gül bâzâra düşüp bî-kadr u zelîl olmuşdur ki… (Süleyman Fehim 1265, vr. 9a).

Kaynakça


Ünlü, Osman (2006). "Türk Edebiyatında Sâib-i Tebrizî Şerhleri". Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4 (1): 85-93.

Süleyman Fehim Efendi (1265). Şerh-i Dîvân-ı Sâib-i Tebrizî. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Ty. 5594.

Atıf Bilgileri


Selçuk, Bahir. "GAZELLİYÂT-I SÂ'İB ŞERHİ (FEHÎM)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazelliyat-i-sa-ib-serhi-fehim. [Erişim Tarihi: 18 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂNÇE (FEHÎM) Fehîm, Hoca Süleymân Bahir Selçuk
Görüntüle
2 SEFÎNETÜ'Ş-ŞU'ARÂ (FEHÎM) Fehîm, Hoca Süleymân Bahir Selçuk
Görüntüle
3 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
4 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
7 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
8 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
9 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle