GAZAVÂT-NÂME/GAZAVÂT-I RESÛLU'LLÂH/GAZAVÂT-I MUKAFFA'/KISSA-İ MUKAFFA'/GAZAVÂT- KISSA-İ MUKAFFA' HAZRET-İ ALİ KERREMA'LLÂHU VECHEHU CENGİDÜR (TURSUN FAKÎH)
Hz. Muhammed'in savaş ve mucizeleri konulu mesnevi
Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı (d. ? - ö. 726/1326’dan sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hz. Muhammed'in Mukaffa' adlı bir hükümdarla yaptığı savaşın ve bu esnada gösterdiği mucizelerin anlatıldığı mesnevi. Eserin Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri, Manzum 1220; İstanbul Üniversitesi, TY 311; İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi, 11.930 numaralarda ve Malatya Bayram Karadağ hususi kitaplığında nüshaları mevcut olup Hayati Develi son nüsha konusunda tereddütleri bulunduğunu ifade etmektedir (2004: 33). Nüshaları birbirinden farklılık gösteren metin, yapılan çalışmalara göre toplamda 623 beyitten ibarettir ve aruzun "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbıyla yazılmıştır. Eserin içinde "Şi'r Goften-i Mukaffa' ez-Hasret-i Duhter" başlıklı aynı kalıpla oluşturulmuş 7 beyitlik bir de gazel bulunmaktadır.

Mesnevide anlatıldığına göre Hz. Muhammed bir gün mescitte otururken bir yiğit çıkıp gelir ve öldürülmüş olan babasının rüyasında gidip peygambere selamını ulaştırmasını istediğini söyler. Peygamber, gencin babasını Benî Pinhân kabilesinden Mukaffa' isimli bir beyin Müslüman olduğu için öldürdüğünü öğrenir. O sırada mecliste bulunan Hâlid bin Velîd bu beyi tanıdığını, Mukaffa' ve kızı Hıttâm'ın düşmanlarına karşı birlikte savaştıklarını anlatır ve peygamber isterse onların üzerine sefere gideceğini ifade eder. Hz. Muhammed, Hâlid'i bir mektupla Mukaffa'ya gönderir. Mektubu kızına okutan Mukaffa' öfkelenerek Müslüman olmayacağını yine bir mektupla peygambere bildirir. Bu sırada Cebrâil gelip Allah'ın İslam'ı kabul etmeyen Mukaffa'ya karşı gaza yapılması isteğini ulaştırır. Hz. Muhammed, çehâryârı ve 4000 sahabesi ile gazaya çıkar. Peygamber yolda bir kafirin elinden kaçan devenin dile gelmesine vesile olması, su bulunmayınca secde edip başını koyduğu yerden su çıkartması, önlerine çıkan dağı kum gibi yerle yeksan etmesi gibi bir takım mucizeler gösterir. Ordular karşılaşır, Hâlid bin Velîd karşısına çıkan Hıttâm'ı yener, kız Müslüman olur. Hz. Ali bir aslanı ve Mukaffa'yı yenip peygamberin önüne getirir. Aslan mucizeyle dile gelip Hz. Muhammed'in peygamberliğine delil getirince Mukaffa' da Müslüman olur. Peygamber, ordusuyla Medine'ye döner. Şair, Hz. Muhammed'in bir çok gazada bulunduğunu söyleyip şefaat dileyerek metnini bitirir.

Edebî değerinden çok barındırdığı dil malzemesi açısından dikkat çeken mesnevinin savaşçıların gayretini arttırmak için yazıldığı görülmektedir (Buluç 1964: 19).

Üzerine iki yüksek lisans çalışması yapılan (Şahin 1989a; Özyurt 1995) mesnevi, iki kez de müstakil olarak basılmıştır (Külekçi 2002; Çetin 2008).

Şairin biyografisi için bk. "Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı." Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tursun-fakih-dursun-fakih-tursun 

Eserden Örnekler


Gazavât-nâme'den

Girdi mescid içre nâgâh bir yigit

Ne diyeser Resûl'e [sen] key işit


İlerü geldi yigit virdi selâm

Aldı yigidün selâmın ol imâm


Yâ Resûla'llâh deyüben söyledi

Nebîyi ashâbıla medh eyledi


Mustafâ'nın ögdi cümle âlini

Şerh kıldı dahı kendü hâlini


Yâ Muhammed bir atam [ki] var idi

Özi bahâdur key âkil er idi


Bu yakında îmâna gelmiş idi

Tanrı'yı bir seni hak bilmiş idi


Dünye mülkinden güzer kıldı Hak'a

Şehîd itdiler size ömr ü bekâ


Düşde görürem atamı kim gelür

Cennet içinde nûr ile balk urur


Eydür oglum var Muhammed katına

Benden ilet çok selâm hazretine


Eyt ana kim fazlı irişdi bize

Tanrı virsün kendüye hayır cezâ


Uşta buldum cennet ü hûr u kusûr

İlt selâmumı Resûl'e yatma tur


Uykudan çün kim uyandum yâ Resûl

Uşta tutdum sana degin togru yol (Külekçi 2002: 35-36)

Kaynakça


Buluç, Sadettin (1964). "Dursun Fakîh'in Gazavât-nâmesi". X. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler 1963. Ankara: TTK Yay. 11-22.

Çetin, İsmet (2002). Tursun Fakih Hayatı-Edebî Şahsiyeti-Mesnevîleri. Ankara: İlesam Yay.

Çetin, İsmet (2008). Tursun Fakih, Gazavât-ı Mukaffa. Ankara: Ertuğrul Gazi’yi Anma ve Söğüt Şenlikleri Vakfı Yay.

Develi, Hayati (2003). "Tursun Fakîh’in Gazavatnâmesi’nin Yayımı Üzerine". Journal of Turkish Studies, XXVII (2): 33-39. 

Develi, Hayati (2004). "Tursun Fakih Gazavâtnâmesinin Ağızbilimsel Özellikleri". İlmî Araştırmalar, (17): 99-104.

Külekçi, Numan (2002). Tursun Fakih Gazavat-ı Resûlullah. İstanbul: Toker Yay.

Özyurt, Mustafa (1995). Dursun Fakih ve Gazavât-nâmesi (Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Şahin, Hatice (1989a). Tursun Fakîh Gazavât-nâme (Dil Özellikleri-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Şahin, Hatice(1989b). "Tursun Fakih'in Gazavatnamesi". Osman Nedim Tuna Armağanı. Malatya: İnönü Üniversitesi Yay. 157-161.

Atıf Bilgileri


Çakır, Müjgân. "GAZAVÂT-NÂME/GAZAVÂT-I RESÛLU'LLÂH/GAZAVÂT-I MUKAFFA'/KISSA-İ MUKAFFA'/GAZAVÂT- KISSA-İ MUKAFFA' HAZRET-İ ALİ KERREMA'LLÂHU VECHEHU CENGİDÜR (TURSUN FAKÎH)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazavat-name-gazavat-i-resulu-llah-gazavat-i-mukaffa-kissa-i-mukaffa-gazavat-kissa-i-mukaffa-ha. [Erişim Tarihi: 20 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 GAZAVÂT-I BAHR-I UMMÂN VE SANDÛK / CUMHÛR-NÂME / KISSA-İ UMMÂN / GAZAVÂT-I UMMÂN / GAZÂ-İ BAHR-I UMMÂN ŞECÂ’AT-I ŞÂH-I MERDÂN (TURSUN FAKÎH) Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı Araş. Gör. Uğur Altundaş
Görüntüle
2 GAZAVÂT-I MUHAMMED HANEFÎ (TURSUN FAKÎH) Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
3 HZ. PEYGAMBER’İN EBÛ CEHİL İLE GÜREŞ TUTTUĞUDUR (TURSUN FAKI) Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
4 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
5 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
6 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
7 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
8 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
9 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
10 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
11 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
13 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle