- Yazar Biyografisi (TEİS)
Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı - Madde Yazarı: Prof. Dr. Müjgân Çakır
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Gazavatname
- Yayın Tarihi:23/09/2022
GAZAVÂT-NÂME/GAZAVÂT-I RESÛLU'LLÂH/GAZAVÂT-I MUKAFFA'/KISSA-İ MUKAFFA'/GAZAVÂT- KISSA-İ MUKAFFA' HAZRET-İ ALİ KERREMA'LLÂHU VECHEHU CENGİDÜR (TURSUN FAKÎH)
Hz. Muhammed'in savaş ve mucizeleri konulu mesneviTursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı (d. ? - ö. 726/1326’dan sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Hz. Muhammed'in Mukaffa' adlı bir hükümdarla yaptığı savaşın ve bu esnada gösterdiği mucizelerin anlatıldığı mesnevi. Eserin Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri, Manzum 1220; İstanbul Üniversitesi, TY 311; İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi, 11.930 numaralarda ve Malatya Bayram Karadağ hususi kitaplığında nüshaları mevcut olup Hayati Develi son nüsha konusunda tereddütleri bulunduğunu ifade etmektedir (2004: 33). Nüshaları birbirinden farklılık gösteren metin, yapılan çalışmalara göre toplamda 623 beyitten ibarettir ve aruzun "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbıyla yazılmıştır. Eserin içinde "Şi'r Goften-i Mukaffa' ez-Hasret-i Duhter" başlıklı aynı kalıpla oluşturulmuş 7 beyitlik bir de gazel bulunmaktadır.
Mesnevide anlatıldığına göre Hz. Muhammed bir gün mescitte otururken bir yiğit çıkıp gelir ve öldürülmüş olan babasının rüyasında gidip peygambere selamını ulaştırmasını istediğini söyler. Peygamber, gencin babasını Benî Pinhân kabilesinden Mukaffa' isimli bir beyin Müslüman olduğu için öldürdüğünü öğrenir. O sırada mecliste bulunan Hâlid bin Velîd bu beyi tanıdığını, Mukaffa' ve kızı Hıttâm'ın düşmanlarına karşı birlikte savaştıklarını anlatır ve peygamber isterse onların üzerine sefere gideceğini ifade eder. Hz. Muhammed, Hâlid'i bir mektupla Mukaffa'ya gönderir. Mektubu kızına okutan Mukaffa' öfkelenerek Müslüman olmayacağını yine bir mektupla peygambere bildirir. Bu sırada Cebrâil gelip Allah'ın İslam'ı kabul etmeyen Mukaffa'ya karşı gaza yapılması isteğini ulaştırır. Hz. Muhammed, çehâryârı ve 4000 sahabesi ile gazaya çıkar. Peygamber yolda bir kafirin elinden kaçan devenin dile gelmesine vesile olması, su bulunmayınca secde edip başını koyduğu yerden su çıkartması, önlerine çıkan dağı kum gibi yerle yeksan etmesi gibi bir takım mucizeler gösterir. Ordular karşılaşır, Hâlid bin Velîd karşısına çıkan Hıttâm'ı yener, kız Müslüman olur. Hz. Ali bir aslanı ve Mukaffa'yı yenip peygamberin önüne getirir. Aslan mucizeyle dile gelip Hz. Muhammed'in peygamberliğine delil getirince Mukaffa' da Müslüman olur. Peygamber, ordusuyla Medine'ye döner. Şair, Hz. Muhammed'in bir çok gazada bulunduğunu söyleyip şefaat dileyerek metnini bitirir.
Edebî değerinden çok barındırdığı dil malzemesi açısından dikkat çeken mesnevinin savaşçıların gayretini arttırmak için yazıldığı görülmektedir (Buluç 1964: 19).
Üzerine iki yüksek lisans çalışması yapılan (Şahin 1989a; Özyurt 1995) mesnevi, iki kez de müstakil olarak basılmıştır (Külekçi 2002; Çetin 2008).
Şairin biyografisi için bk. "Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı." Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tursun-fakih-dursun-fakih-tursun
Eserden Örnekler
Gazavât-nâme'den
Girdi mescid içre nâgâh bir yigit
Ne diyeser Resûl'e [sen] key işit
İlerü geldi yigit virdi selâm
Aldı yigidün selâmın ol imâm
Yâ Resûla'llâh deyüben söyledi
Nebîyi ashâbıla medh eyledi
Mustafâ'nın ögdi cümle âlini
Şerh kıldı dahı kendü hâlini
Yâ Muhammed bir atam [ki] var idi
Özi bahâdur key âkil er idi
Bu yakında îmâna gelmiş idi
Tanrı'yı bir seni hak bilmiş idi
Dünye mülkinden güzer kıldı Hak'a
Şehîd itdiler size ömr ü bekâ
Düşde görürem atamı kim gelür
Cennet içinde nûr ile balk urur
Eydür oglum var Muhammed katına
Benden ilet çok selâm hazretine
Eyt ana kim fazlı irişdi bize
Tanrı virsün kendüye hayır cezâ
Uşta buldum cennet ü hûr u kusûr
İlt selâmumı Resûl'e yatma tur
Uykudan çün kim uyandum yâ Resûl
Uşta tutdum sana degin togru yol (Külekçi 2002: 35-36)
Kaynakça
Buluç, Sadettin (1964). "Dursun Fakîh'in Gazavât-nâmesi". X. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler 1963. Ankara: TTK Yay. 11-22.
Çetin, İsmet (2002). Tursun Fakih Hayatı-Edebî Şahsiyeti-Mesnevîleri. Ankara: İlesam Yay.
Çetin, İsmet (2008). Tursun Fakih, Gazavât-ı Mukaffa. Ankara: Ertuğrul Gazi’yi Anma ve Söğüt Şenlikleri Vakfı Yay.
Develi, Hayati (2003). "Tursun Fakîh’in Gazavatnâmesi’nin Yayımı Üzerine". Journal of Turkish Studies, XXVII (2): 33-39.
Develi, Hayati (2004). "Tursun Fakih Gazavâtnâmesinin Ağızbilimsel Özellikleri". İlmî Araştırmalar, (17): 99-104.
Külekçi, Numan (2002). Tursun Fakih Gazavat-ı Resûlullah. İstanbul: Toker Yay.
Özyurt, Mustafa (1995). Dursun Fakih ve Gazavât-nâmesi (Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Şahin, Hatice (1989a). Tursun Fakîh Gazavât-nâme (Dil Özellikleri-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Şahin, Hatice(1989b). "Tursun Fakih'in Gazavatnamesi". Osman Nedim Tuna Armağanı. Malatya: İnönü Üniversitesi Yay. 157-161.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | GAZAVÂT-I BAHR-I UMMÂN VE SANDÛK / CUMHÛR-NÂME / KISSA-İ UMMÂN / GAZAVÂT-I UMMÂN / GAZÂ-İ BAHR-I UMMÂN ŞECÂ’AT-I ŞÂH-I MERDÂN (TURSUN FAKÎH) | Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı | Araş. Gör. Uğur Altundaş |
Görüntüle | ||
2 | GAZAVÂT-I MUHAMMED HANEFÎ (TURSUN FAKÎH) | Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
3 | HZ. PEYGAMBER’İN EBÛ CEHİL İLE GÜREŞ TUTTUĞUDUR (TURSUN FAKI) | Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
4 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
6 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
7 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
13 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |