GAZAVÂT-I SULTÂN MURÂD İBN MEHEMMED HAN (ZA’ÎFÎ)
II. Murâd'ın gaza ve seferleri
Za’îfî, Mehmed, Gelibolulu Za’îfî (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Gelibolulu Za’îfî Mehmed tarafından kaleme alınan gazavatname türündeki mesnevi. Aruzun “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün” vezninde yazılmış olan Gazavât-nâme-i Sultân Murâd’ın son kısmı eksik olduğu için telif tarihi belli değildir; ancak 1446 yılındaki Mora Seferi ile bitmesi ve 1448 yılındaki II. Kosova Zaferi ile ilgili hiçbir kaydın bulunmayışından hareketle 851/1447 yılında telif edildiği tahmin edilmektedir (Sarı 1994: 18). Eserin tek nüshası Afyon İl Halk Kütüphanesi, Gedik Ahmed Paşa bölümünde, 18349 numarayla kayıtlı 337 varaklık bir mecmuanın içinde, 1b-100b sayfaları arasında yer almaktadır. Son kısmındaki eksiklik sebebiyle müstensihinin kim olduğu belli değilse de aynı hatla yazılan ve tek elden çıktığı görülen mecmuadaki diğer eserlerin müstensihi durumundaki Hasan ibn İlyâs en-Nakkâş el-Amasî tarafından istinsah edilmiş olması muhtemeldir (Sarı 1994: 18). 

Gazâvat-ı Sultân Murâd, Ahmedî’nin İskender-nâme'si içerisinde yer alan 364 beyitlik mesnevisi hariç tutulursa, gazavatname türünün Türk edebiyatındaki ilk örneğidir. Kayıp kısımlar hariç 2556 beyitten oluşan eserde besmele, tevhid, na’t, münacat ve medhiye bölümlerinden sonra, bölümlere ayrılmaksızın Sultan II. Murâd’ın seferleri ve zaferleri ile bu seferler sırasında vuku bulan hadiseler anlatılmaktadır. Za’îfî’nin, II. Murâd’ın yakınında bulunması ve onunla seferlere katılmış olması dolayısıyla sözünü ettiği vakaları bizzat gözlemlemiş ve yazmış olması bakımından da eser dikkate değerdir. Metinde Rumca ve Slavca yazılmış beyitler de yer almaktadır (Sarı 1994: 14-15). Mehmet Sarı, Gazâvat-ı Sultân Murâd ile Ârif Alî tarafından bazı manzum parçalar eklenmesiyle yeniden tertiplenmiş olan Dânişmend-nâme arasında 232 beytin ortak olduğunu tespit etmiştir. Ancak söz konusu şairlerden hangisinin diğer eseri gördüğü ve beyit alıntıları yaptığı açık değildir (1994: 16).   

Agâh Sırrı Levend (1956) ve Halil İnalcık ile Mevlûd Oğuz (1978) gazavatnameler üzerine yaptıkları çalışmalarda bu mesneviden söz etmişler, ancak nüshasının bulunmadığını belirtmişlerdir. Âmil Çelebioğlu ise eserin bir nüshasını tespit etmiş ve makaleyle tanıtmıştır (1982). Mehmet Sarı, doktora tezinde metnin ses özelliklerini incelemiş, çevriyazısını yapmış ve sözlüğünü hazırlamıştır (1994).

Şairin biyografisi için bk. “Za'îfî, Mehmed, Gelibolulu Za’îfî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zaifi-mehmed-gelibolulu-zaifi

Eserden Örnekler


Gazavât-ı Sultân Murâd ibn Mehemmed Han'dan

Sehâvet bâbın açdı ol gün anda

Anun gibi ne yirde vardı kanda


Ki şâhun devletiyle ömri dâyim

Cihân turdukca olsun şöyle kâyim


Bizüm dahı buyıdı fikrümizde

Gice gündüz gönülde fikrümizde


Ki şâhıla varayduk Üngürüze

Yirini tar ideydük ol tonuza


Bi-hamdi’l-lah ki şâhun gönline Hak

Bu râzı şöyle keşf itdi muhakkak


Sipâhîyi şu denlü divşürelüm

Cihânun halkın ana üşürelüm


Kızıl elmaya dek sürüp varalum

Bulınan Üngürüzü hep kıralum


Dahı ol Yanko mel'ûn gey inakdı

Biş on Türk kovdugıyçün kanıkdı


Şehenşâhıla çün anda varavuz

Nicesi kurtarur cânın görevüz


Bes andan turdılar begler paşalar

Murâd Hâna idip medh ü du'âlar


Gelip dîvân yirinde otururlar

Çeri sözini dile getürürler


Ki gele her tarafdan tîzde leşker

Şâhun katında gelip cem' olalar


Bu tedbîrile yazıldı bitiler

Ki her bir harfi kılıçdan yitiler


Anatolıda Rûmilinde sancak

Ne denlü varısa yakın u ırak (Sarı 1994: 200-201)

Kaynakça


Çelebioğlu, Âmil (1982). “Zaifî’nin ‘Gazavât-ı Sultan Murad İbni Muhammed Han’ Adlı Mesnevisi”. Türk Kültürü, (225): 30-37.

İnalcık, Halil ve M. Oğuz (1978). Gazavât-ı Sultan Murâd b. Mehemmed Hân. Ankara: TTK Yay.

Levend, Agah Sırrı (1956). Gazavat-nameler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavat-namesi. Ankara: TTK Yay.

Sarı, Mehmet (1994). Gelibolulu Za’îfî Muhammed, Gazâvat-ı Sultân Murâd Hân (İnceleme-Metin-Sözlük). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


UĞUR, Fatih. "GAZAVÂT-I SULTÂN MURÂD İBN MEHEMMED HAN (ZA’ÎFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazavat-i-sultan-murad-ibn-mehemmed-han-zaifi. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 RİSÂLE (ZA’ÎFÎ) Za’îfî, Mehmed, Gelibolulu Za’îfî Doç. Dr. İsmail Yıldırım
Görüntüle
2 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
3 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
4 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
5 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
6 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
7 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
8 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
9 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
11 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle