GAZAVÂT-I MUHAMMED HANEFÎ (TURSUN FAKÎH)
Hz. Alî'nin oğlu Muhammed Hanefî'nin savaşlarının anlatıldığı mesnevi
Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı (d. ? - ö. 726/1326’dan sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hz. Alî'nin oğlu Muhammed Hanefî'nin maceralarının anlatıldığı tercüme mesnevi. Eserden bahseden Âmil Çelebioğlu, şahsî kütüphanesindeki metnin 510 beyit olduğunu belirtmiştir (1999: 74). Aruz vezninin “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla kaleme alınan manzumede erken dönem metinlerinde olduğu gibi bir çok yerde aruz kusurlarına tesadüf edilmektedir. 

Mesnevide olay örgüsü şu şekildedir: Hz. Muhammed vefat edince Hz. Alî çok üzülür ve gece gündüz onun mezarında ağlar. Bir gece rüyasında peygamber Hz. Alî'ye görünür. Bir oğlu olacağını, ona savaşlarda eşlik edeceğini söyleyip, adını Muhammed Hanefî koymasını ister. Hz. Alî, bu müjdeyi Hz. Fatma'ya verir. Dokuz ay sonra bir erkek evlatları olur. Kısa sürede büyüyen çocuk babasıyla savaşa gitmek istese de daha yaşı çok küçük olduğundan Hz. Alî onu yanında götürmez. Muhammed Hanefî babasının kemendini de alarak sahrada dolaşmaya çıkar, o sırada gördüğü bir gazalın ardından çok güzel bir yere ulaşır. Burada Tâbût isimli hükümdarın iki yüz askeri vardır. Onlarla savaşarak galip gelir. Eve döndüğünde seferden gelen babası oğlunun kestiği kafirlerin serdarının başını görünce hadiseleri öğrenir ve Muhammed Hanefî ile gurur duyar. Hz. Alî bir sefere daha çıkınca oğlu yine o gazalı bulmak arzusuyla yola revan olur. Bu sefer yedi yüz askerle karşılaşır. Esir olunca Hz. Alî'den korkan kafirler ona zarar veremez, kendi dinlerine dâhil etmeye çalışırlar. Kabul etmeyen Muhammed Hanefî'yi attıkları zindandan ona âşık olan Tâbût'un kızı Mine Hatun kurtarır. Birlikte kaçarlar, yolda kafirlerle savaşırlar. Bu sırada Hz. Muhammed rüyada Hz. Alî'ye görünüp oğlunun zor durumda olduğunu haber verince Hz. Alî gelip onu kurtarır. Muhammed Hanefî'yi Mine Hatun'la evlendirir ve ganimetle Medine'ye dönerler. Şair eserini mesnevinin veznini söyleyerek ve bir salavatın bin günahı affettireceğini belirterek bitirir.

Gazavat-nâme türünün bir örneği olan metnin en önemli özelliklerinden biri "gazâ" anlayışına ve İslamiyet'teki önemine yapmış olduğu vurgudur. Muhteva tarihî gerçekliklere dayanmayıp kurgudan ibarettir. Eser taşımakta olduğu dil malzemesi açısından da dikkat çekmektedir.

Gazavât-ı Muhammed Hanefî İsmet Çetin tarafından neşredilmiştir (2002, 2008).

Şairin biyografisi için bk. "Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tursun-fakih-dursun-fakih-tursun 

Eserden Örnekler


Gazavât-ı Muhammed Hanefî'den

Ol Emîrü'l-mü'minîn kân-ı safâ

Katı aglardı Aliyyü'l-Murtazâ


Gice gündüz ravzadan çıkmazıdı

Aglamakdan dünyeye bakmazıdı


Beklemişdi Mustafâ'nın ravzasın

Yaslanup yaturdı dâ'im kabasın


Türbeden çıkmazdı dâ'im nevm ile

Dâ'imâ meşgûl idi anun ile


Ravza-i şerîfe kaçmışdı Alî

Düşde gördi Mustafâ'yı ol velî


Şöyle şâd olmış Muhammed kim güler

Geldi Alî'nün gözin yaşın siler


Dur yukaru aglamagı yâ Alî

Bir er oglun togısardur yâ velî


Ol gazâlarda sana yoldaş ola

Hem Hasan Hüseyin'e kardaş ola


Benüm adum virgil ana yâ Alî

Tîz imdi aglamagıl sen yâ velî


Ben beşâret kılmaga geldüm sana

Pes Muhammed Hanefî adın virgil ana


Böyle diyince uyandı uykudan

Gönli açıldı şol dem kaygudan


Sabâh olıcak zikr ü tesbîh eyledi

Tanlacak hem Fâtıma'ya söyledi  (Çetin 2008: 32-33)

Kaynakça


Aksoy, Hasan (1994). "Dursun Fakih". İslam Ansiklopedisi. C. 10. İstanbul: TDV Yay. 7-8.

Çelebioğlu, Âmil (1999). Türk Edebiyatında Mesnevi. İstanbul: Kitabevi Yay.

Çetin, Ayşe Yücel (yty.). "Edebî Eser-Zihniyet ve Örnek Şahsiyet-Tursun Fakih ve Mesnevileri Üzerine Bir Değerlendirme". Geçmişten Günümüze Osmanlı Sempozyumları. C. II. Bilecik: Söğüt Kaymakamlığı Ertuğrul Gazi’yi Anma ve Söğüt Şenlikleri Vakfı Başkanlığı Yay. 1057-1064.

Çetin, İsmet (yty). "İlk Dönem Türk Mesnevi Edebiyatı ve Tursun Fakih'in Mesnevileri". Geçmişten Günümüze Osmanlı Sempozyumları. C. II. Bilecik : Söğüt Kaymakamlığı Ertuğrul Gazi’yi Anma ve Söğüt Şenlikleri Vakfı Başkanlığı Yay. 1077-1086.

Çetin, İsmet (1996). Tursun Fakı, Hayatı ve Eserleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (3): 22-24.

Çetin, İsmet (1999). “Tursun Fakih, Hayatı ve Eserleri”. I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yay. 93-98.

Çetin, İsmet (2002). Tursun Fakih, Hayatı-Edebî Şahsiyeti-Mesnevileri. Ankara: İlesam Yay.

Çetin, İsmet (2008). Tursun Fakih, Gazavât-ı Muhammed Hanefî. Ankara: Ertuğrul Gazi’yi Anma ve Söğüt Şenlikleri Vakfı Yay.

Çetin, İsmet (2019): "Kuruluşta Örnek Bir Tip: Tursun Fakih, Hayatı ve Eserleri". Orhan Gazi ve Dönemi (Uluslararası Orhan Gazi ve Dönemi Sempozyumu). Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay. 282-292.

Gel, Mehmet (2009). “Kuruluş Devri Osmanlı ‘Fakı’ Zümresinin Tipik Bir Öncüsü: Tursun Fakı”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi(26): 93-116.

Tekindağ, Şehabettin (1988). “Tursun Fakîh”. İslâm Ansiklopedisi. C. 12/2. İstanbul: MEB Yay. 123.

Tursun Fakih (1933). Muhammed Hanefî Cengi. İstanbul: Mehmed Şakir Matbaası.

Atıf Bilgileri


Çakır, Müjgân. "GAZAVÂT-I MUHAMMED HANEFÎ (TURSUN FAKÎH)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazavat-i-muhammed-hanefi-tursun-fakih. [Erişim Tarihi: 20 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 GAZAVÂT-NÂME/GAZAVÂT-I RESÛLU'LLÂH/GAZAVÂT-I MUKAFFA'/KISSA-İ MUKAFFA'/GAZAVÂT- KISSA-İ MUKAFFA' HAZRET-İ ALİ KERREMA'LLÂHU VECHEHU CENGİDÜR (TURSUN FAKÎH) Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
2 GAZAVÂT-I BAHR-I UMMÂN VE SANDÛK / CUMHÛR-NÂME / KISSA-İ UMMÂN / GAZAVÂT-I UMMÂN / GAZÂ-İ BAHR-I UMMÂN ŞECÂ’AT-I ŞÂH-I MERDÂN (TURSUN FAKÎH) Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı Araş. Gör. Uğur Altundaş
Görüntüle
3 HZ. PEYGAMBER’İN EBÛ CEHİL İLE GÜREŞ TUTTUĞUDUR (TURSUN FAKI) Tursun Fakîh, Dursun Fakîh, Tursun Fakı, Dursun Fakı Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
4 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
5 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
6 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
7 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
8 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
9 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
10 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
11 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
13 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle