- Yazar Biyografisi (TEİS)
Muhammed bin Ahmed - Madde Yazarı: Doç. Dr. İnan GÜMÜŞ
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Derleme
- Türü/Formu:Gazavatname
- Yayın Tarihi:18/05/2022
GAZÂVAT-I HAZRET-İ ALÎ
Hz. Ali'nin cenklerini anlatan eserMuhammed bin Ahmed (d. ?/? - ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Muhammed bin Ahmed (d. ?/? - ö. ?/?) tarafından derlenen hikâye mecmuasında yer alan Hz. Ali cenk-nâmesi türünde eser. Gazâvat-ı Hazret-i Alî, Millî Kütüphane, 06 HK 3768 numarada kayıtlı olan ve 39 varaktan meydana gelen mecmuanın 21a-29a numaralı sayfaları arasındadır. Nesih yazı türüyle kaleme alınan cenk-nâme, 333 beyitten oluşmakta olup aruzun "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbıyla meydana getirilmiştir.
Başka cenk-nâmelerle kimi ortak motifler (Hâverân sultanıyla yapılan cenk, Hz. Ali’nin kendisini öldürmeye gelen birisiyle kimliğini gizleyerek yaptığı mücadele, Hz. Ali ve yoldaşlarının kılık değiştirerek tacir görünümünde düşman saflarına sızması vb.) taşısa da olay örgüsü bakımından özgün bir niteliğe sahiptir. Cenk-nâmede Hz. Ali’nin Mukasfer’e yardım etmek amacıyla Hâverân şahı Katûl’la olan mücadelesi anlatılmaktadır. Diğer cenk-nâmelerde olduğu gibi Hz. Ali’nin liderlik ve bilgelik vasıflarının ön planda olduğu bu anlatıda Hz. Ali’ye sahabeler, kılıcı Zülfikar, atı Düldül ve kölesi Kanber eşlik etmektedir.
Türklerin Anadolu’ya gelişiyle birlikte oluşmaya başlayan cenk-nâme yazma geleneği, İslamlık öncesi destan kültürünün devamı niteliğindedir. Bu bağlamda Selçuklu Devleti’nin son dönemi, Beylikler ve Osmanlı Devleti’nin kuruluş aşamasında çokça rağbet edilen bu türün örneklerinden biri de Gazâvat-ı Hazret-i Alî’dir. Metnin dil özellikleri de eserin bu dönemlerde oluşturulduğunu göstermektedir. 18. yüzyılda derlenen cenk-nâme, dil itibarıyla Eski Anadolu Türkçesinin özelliklerini büyük oranda korumuştur.
Gazâvat-ı Hazret-i Alî ve mecmuadaki diğer cenk-nâme olan Hikâyet-i Muhammed Hanefî, İnan Gümüş tarafından çeviriyazıya aktarılarak yayımlanmıştır (2022).
Eserden Örnekler
[…]
Sundı Kanber Zülfikâr’ı ol zamân
Aldı eline hemân şâh-ı cihân
Çekdi ol dem Zülfikâr’ı ol velî
Didi benüm Tanrı Arslanı Alî
Zülfikâr’ıla bile çıkdı pür-âven
Didi-kim işidün ey kavm-i dûn
Bu Alî’dür kâtil-i küffâr bilün
Ne turursız turun imâna gelün
Mü’min olmadı Katûl-ı put-perest
Ol Mukasfer geldi dahı bile hest
Mukasfer dir ey Emîrü’l-Mü’minîn
Ben yiterem bunlara bu gün hemîn
[…]
Düldül üzere Şîr-i Hak oldı süvâr
Put-perestleri kırardı ne ki var
Ne Katûl’ı kodılar ne beglerin
Kırdılar her kim kabûl itmedi dîn
Kim imân getürdi anı kodılar
Hâver’i mülki kâfirden yudılar
Ali virdi ol şehri Mukasfer’e
Pâdişâh oldı ol ile şâra (Gümüş 2022: 203-204).
Kaynakça
Gümüş, İnan (2022). Bir Risale Mecmuasında Kayıtlı İki Cenkname: Hikâyet-i Muhammed Hanefi - Gazâvat-ı Hazret-i Ali (Giriş-Dil Özellikleri-Çevriyazılı Metin-Sözlük). Çanakkale: Paradigma Akademi Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
2 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
8 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
9 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |