GAZÂVAT-I HAZRET-İ ALÎ
Hz. Ali'nin cenklerini anlatan eser
Muhammed bin Ahmed (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Muhammed bin Ahmed (d. ?/? - ö. ?/?) tarafından derlenen hikâye mecmuasında yer alan Hz. Ali cenk-nâmesi türünde eser. Gazâvat-ı Hazret-i Alî, Millî Kütüphane, 06 HK 3768 numarada kayıtlı olan ve 39 varaktan meydana gelen mecmuanın 21a-29a numaralı sayfaları arasındadır. Nesih yazı türüyle kaleme alınan cenk-nâme, 333 beyitten oluşmakta olup aruzun "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbıyla meydana getirilmiştir.

Başka cenk-nâmelerle kimi ortak motifler (Hâverân sultanıyla yapılan cenk, Hz. Ali’nin kendisini öldürmeye gelen birisiyle kimliğini gizleyerek yaptığı mücadele, Hz. Ali ve yoldaşlarının kılık değiştirerek tacir görünümünde düşman saflarına sızması vb.) taşısa da olay örgüsü bakımından özgün bir niteliğe sahiptir. Cenk-nâmede Hz. Ali’nin Mukasfer’e yardım etmek amacıyla Hâverân şahı Katûl’la olan mücadelesi anlatılmaktadır. Diğer cenk-nâmelerde olduğu gibi Hz. Ali’nin liderlik ve bilgelik vasıflarının ön planda olduğu bu anlatıda Hz. Ali’ye sahabeler, kılıcı Zülfikar, atı Düldül ve kölesi Kanber eşlik etmektedir.

Türklerin Anadolu’ya gelişiyle birlikte oluşmaya başlayan cenk-nâme yazma geleneği, İslamlık öncesi destan kültürünün devamı niteliğindedir. Bu bağlamda Selçuklu Devleti’nin son dönemi, Beylikler ve Osmanlı Devleti’nin kuruluş aşamasında çokça rağbet edilen bu türün örneklerinden biri de Gazâvat-ı Hazret-i Alî’dir. Metnin dil özellikleri de eserin bu dönemlerde oluşturulduğunu göstermektedir. 18. yüzyılda derlenen cenk-nâme, dil itibarıyla Eski Anadolu Türkçesinin özelliklerini büyük oranda korumuştur.

Gazâvat-ı Hazret-i Alî ve mecmuadaki diğer cenk-nâme olan Hikâyet-i Muhammed Hanefî, İnan Gümüş tarafından çeviriyazıya aktarılarak yayımlanmıştır (2022).

Eserden Örnekler


[…]

Sundı Kanber Zülfikâr’ı ol zamân

Aldı eline hemân şâh-ı cihân


Çekdi ol dem Zülfikâr’ı ol velî

Didi benüm Tanrı Arslanı Alî


Zülfikâr’ıla bile çıkdı pür-âven

Didi-kim işidün ey kavm-i dûn


Bu Alî’dür kâtil-i küffâr bilün

Ne turursız turun imâna gelün


Mü’min olmadı Katûl-ı put-perest

Ol Mukasfer geldi dahı bile hest


Mukasfer dir ey Emîrü’l-Mü’minîn

Ben yiterem bunlara bu gün hemîn

[…]

Düldül üzere Şîr-i Hak oldı süvâr

Put-perestleri kırardı ne ki var


Ne Katûl’ı kodılar ne beglerin

Kırdılar her kim kabûl itmedi dîn


Kim imân getürdi anı kodılar

Hâver’i mülki kâfirden yudılar


Ali virdi ol şehri Mukasfer’e

Pâdişâh oldı ol ile şâra (Gümüş 2022: 203-204).

Kaynakça


Gümüş, İnan (2022). Bir Risale Mecmuasında Kayıtlı İki Cenkname: Hikâyet-i Muhammed Hanefi - Gazâvat-ı Hazret-i Ali (Giriş-Dil Özellikleri-Çevriyazılı Metin-Sözlük). Çanakkale: Paradigma Akademi Yay.

Atıf Bilgileri


GÜMÜŞ, İnan. "GAZÂVAT-I HAZRET-İ ALÎ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazavat-i-hazret-i-ali. [Erişim Tarihi: 22 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle