GAM-NÂME (GÜFTÎ)
manzum şikâyet-nâme
Güftî, Ali (d. ?/? - ö. 1088/1677)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mesnevi nazım biçimiyle kaleme alınmış, Fuad Köprülü’nün tabiriyle “güzel ve kuvvetli bir şikâyet-nâme”dir (Köprülü 1928:109). Eser, aruzun “mef’ûlü mefâ’ilün fe’ûlün” kalıbıyla yazılmıştır (Acar 2005:53). Telif tarihinin 1062/1652 olduğu düşünülmektedir (2005:11-12). Gam-nâme’nin bilinen tek nüshası, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi  599 numarada kayıtlı yazma içerisindedir (Acar 2005: 58; Bayram 2006: 83-84). 

Gam-nâme, Güftî’nin eserleri arasında önemli bir yere sahiptir. Şairin birçok eserinde sıklıkla başvurduğu kader ve zamandan şikâyet, döneminde şiirin ve şairin yeteri kadar itibar görmemesi, kıymetinin bilinmemesi gibi temalar eserde müstakil olarak birleşir. Güftî de eserinin adını bu vesileyle “Gam-nâme” şeklinde belirlemiştir (Acar 2005:8).

Gam-nâme, “mukaddime, asıl bölüm, hâtime” biçiminde toplanabilecek üç ana bölümden oluşmaktadır. Mukaddime bölümünün alt başlıkları “Tahmid, Na’t, Sebeb-i Telif, IV. Mehmed Medhiyesi” şeklindeyken hâtime bölümü, Güftî’nin feleğe dair şikâyetlerini dile getirdiği üç alt başlıktan teşekkül etmektedir. Eserin asıl bölümünde ise ihsan ve itibar kavramlarının ortadan kalkmasını konu edinen beş hikâyeye yer verilmiştir (Acar 2005:12-41; Bayram 2006:34-40).

Eserin yazılış sebebi, himmet ve ihsan sevdasına tutulan Güftî’nin, devrin idarecilerinden beklediği alâka ve cömertliği görememesi sonucunda kendilerinden ümidini kesmesine dayanmaktadır. İdarecilerin kereminden hiçbir umudu kalmayan Güftî, Gam-nâme’yi yazarak mutluluğa ulaşmayı hedefler. Şair, döneminin idarecilerinden başlayarak asırlara yayılan şikâyet ve eleştirilerde bulunur. Bu eleştirilerin zaman zaman sert hicivlere dönüştüğü görülmektedir (Acar 2005: 9,46-52).

Eserlerinde genel itibariyle ağır bir dil kullanan Güftî, burada da Arapça-Farsça kelime ve terkip ağırlıklı bir dil tercih etmiştir (2005:53).

Gam-nâme üzerine Enver Acar ve Asuman Bayram tarafından iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Acar 2005; Bayram 2006). 

Şairin biyografisi için bk. “Güftî, Ali”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gufti-ali

Eserden Örnekler


Hîç kadr-i sühan bilür mi vardur

Âyîn-i kühen bilür mi vardur


Kâlâ-yı sühan ki hoş-nümâdur

Bâzâr-ı cihânda nâ-revâdur


İtmez bu gürûh-ı sifle-himmet

Kâlâ-yı nefîs-i nazma ragbet


Erbâb-ı cihân galat-nazardur

Naks-âver-i gevher-i hünerdür


Kâlâ-yı hüner revâc bulmaz

Hîç rütbe-i ibtihâc bulmaz


Sen tarh-ı sühanda sâhir olsan

Bir mu’cize-gûy şâ’ir olsan


İtmez bu gürûh-ı sifle-himmet

Erbâb-ı ma’ârife ri’âyet


Erbâb-ı hıred zelîl ü pâ-mâl

Bir mübtezil ü denî nigû-fâl


Nâ-ehl ‘azîz ü muhteremdür

Erbâb-ı hıred esîr-i gamdur


Ey Güftî-i zâr u hasret-âyîn

Temyîz-i cihâna eyle nefrîn


Temyîz-i garîb-i ehl-i ‘âlem

Envâ’-ı galatla oldı tev’em


Devlet-menişân-ı çarh-ı vârûn

Hep cümle le’îm-meşreb ü dûn (Acar 2005:46-47)

Kaynakça


Acar, Enver (2005). Edirneli Güftî: Gam-nâme. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Bayram, Asuman (2006). Güftî ve Gam-nâme’si. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Bayram, Asuman (2013). “Güftî ve Gam-nâme’si”. Prof. Dr. F. Tulga Ocak’a Armağan. Ankara:  310-323.

İnan, Murat Umut (2006). Edirneli Güftî Ali ve Şah u Derviş Mesnevisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

Köprülü, Fuad (1928). “Edirneli Güftî”. Millî Mecmûa (109):1750-1751.


Atıf Bilgileri


Varol, Yunus Emre. "GAM-NÂME (GÜFTÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gam-name-gufti. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
2 TEŞRÎFÂTÜ'Ş-ŞU'ARÂ (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
3 ZAFER-NÂME (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
4 ŞÂH U DERVÎŞ (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
5 HİLYE-İ HASENEYN VE 'AŞERE-İ MÜBEŞŞERE (GÜFTÎ) Güftî, Ali Prof. Dr. Mehtap Erdoğan Taş
Görüntüle
6 ZELLE-NÂME (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
7 HASB-I HÂL (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
8 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
9 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
10 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
11 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
12 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
13 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
14 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
15 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
16 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle