- Yazar Biyografisi (TEİS)
Güftî, Ali - Madde Yazarı: Araş. Gör. Yunus Emre Varol
- Eser Yazılış Tarihi:1062/1652 (?)
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:24/12/2021
GAM-NÂME (GÜFTÎ)
manzum şikâyet-nâmeGüftî, Ali (d. ?/? - ö. 1088/1677)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mesnevi nazım biçimiyle kaleme alınmış, Fuad Köprülü’nün tabiriyle “güzel ve kuvvetli bir şikâyet-nâme”dir (Köprülü 1928:109). Eser, aruzun “mef’ûlü mefâ’ilün fe’ûlün” kalıbıyla yazılmıştır (Acar 2005:53). Telif tarihinin 1062/1652 olduğu düşünülmektedir (2005:11-12). Gam-nâme’nin bilinen tek nüshası, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi 599 numarada kayıtlı yazma içerisindedir (Acar 2005: 58; Bayram 2006: 83-84).
Gam-nâme, Güftî’nin eserleri arasında önemli bir yere sahiptir. Şairin birçok eserinde sıklıkla başvurduğu kader ve zamandan şikâyet, döneminde şiirin ve şairin yeteri kadar itibar görmemesi, kıymetinin bilinmemesi gibi temalar eserde müstakil olarak birleşir. Güftî de eserinin adını bu vesileyle “Gam-nâme” şeklinde belirlemiştir (Acar 2005:8).
Gam-nâme, “mukaddime, asıl bölüm, hâtime” biçiminde toplanabilecek üç ana bölümden oluşmaktadır. Mukaddime bölümünün alt başlıkları “Tahmid, Na’t, Sebeb-i Telif, IV. Mehmed Medhiyesi” şeklindeyken hâtime bölümü, Güftî’nin feleğe dair şikâyetlerini dile getirdiği üç alt başlıktan teşekkül etmektedir. Eserin asıl bölümünde ise ihsan ve itibar kavramlarının ortadan kalkmasını konu edinen beş hikâyeye yer verilmiştir (Acar 2005:12-41; Bayram 2006:34-40).
Eserin yazılış sebebi, himmet ve ihsan sevdasına tutulan Güftî’nin, devrin idarecilerinden beklediği alâka ve cömertliği görememesi sonucunda kendilerinden ümidini kesmesine dayanmaktadır. İdarecilerin kereminden hiçbir umudu kalmayan Güftî, Gam-nâme’yi yazarak mutluluğa ulaşmayı hedefler. Şair, döneminin idarecilerinden başlayarak asırlara yayılan şikâyet ve eleştirilerde bulunur. Bu eleştirilerin zaman zaman sert hicivlere dönüştüğü görülmektedir (Acar 2005: 9,46-52).
Eserlerinde genel itibariyle ağır bir dil kullanan Güftî, burada da Arapça-Farsça kelime ve terkip ağırlıklı bir dil tercih etmiştir (2005:53).
Gam-nâme üzerine Enver Acar ve Asuman Bayram tarafından iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Acar 2005; Bayram 2006).
Şairin biyografisi için bk. “Güftî, Ali”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gufti-ali
Eserden Örnekler
Hîç kadr-i sühan bilür mi vardur
Âyîn-i kühen bilür mi vardur
Kâlâ-yı sühan ki hoş-nümâdur
Bâzâr-ı cihânda nâ-revâdur
İtmez bu gürûh-ı sifle-himmet
Kâlâ-yı nefîs-i nazma ragbet
Erbâb-ı cihân galat-nazardur
Naks-âver-i gevher-i hünerdür
Kâlâ-yı hüner revâc bulmaz
Hîç rütbe-i ibtihâc bulmaz
Sen tarh-ı sühanda sâhir olsan
Bir mu’cize-gûy şâ’ir olsan
İtmez bu gürûh-ı sifle-himmet
Erbâb-ı ma’ârife ri’âyet
Erbâb-ı hıred zelîl ü pâ-mâl
Bir mübtezil ü denî nigû-fâl
Nâ-ehl ‘azîz ü muhteremdür
Erbâb-ı hıred esîr-i gamdur
Ey Güftî-i zâr u hasret-âyîn
Temyîz-i cihâna eyle nefrîn
Temyîz-i garîb-i ehl-i ‘âlem
Envâ’-ı galatla oldı tev’em
Devlet-menişân-ı çarh-ı vârûn
Hep cümle le’îm-meşreb ü dûn (Acar 2005:46-47)
Kaynakça
Acar, Enver (2005). Edirneli Güftî: Gam-nâme. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
Bayram, Asuman (2006). Güftî ve Gam-nâme’si. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Bayram, Asuman (2013). “Güftî ve Gam-nâme’si”. Prof. Dr. F. Tulga Ocak’a Armağan. Ankara: 310-323.
İnan, Murat Umut (2006). Edirneli Güftî Ali ve Şah u Derviş Mesnevisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Köprülü, Fuad (1928). “Edirneli Güftî”. Millî Mecmûa (109):1750-1751.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
2 | TEŞRÎFÂTÜ'Ş-ŞU'ARÂ (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
3 | ZAFER-NÂME (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
4 | ŞÂH U DERVÎŞ (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
5 | HİLYE-İ HASENEYN VE 'AŞERE-İ MÜBEŞŞERE (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Prof. Dr. Mehtap Erdoğan Taş |
Görüntüle | ||
6 | ZELLE-NÂME (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
7 | HASB-I HÂL (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
8 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
9 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
10 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
11 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
12 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
13 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
15 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
16 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |