GALATÉE (ŞEMSETTİN SAMİ)
çeviri
Şemsettin Sami (d. 1 Haziran 1850 - ö. 18 Haziran 1904)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şemsettin Sami’nin eseri. Eserin kapağında çevirmenin ismi geçmemekte, sahib-i imtiyazı olarak D. Hünkâr Beğendi ismi yer almaktadır. “Kitap” olarak adlandırılan altı bölümden oluşan La Galatea, başkarakterler Galatea ile Elicio’nun ilişkisini konu alan ana hikâyeye bağlanan hikâyelerden oluşur.

Eserin konusu şu şekilde özetlenebilir: Bütün çobanların hayran olduğu güzel çoban kızı Galatée fakir ve utangaç çoban Elecis birbirine âşıktır. Babası kızını Portekizli zengin bir soyluyla evlendirmek ister. Kızı istemeye gelenler, düğün masrafından kurtulmak için kızı kaçırırlar. Ancak Elecis durumu fark eder; sevgilisini zorbaların elinden kurtarır. Baba çok duygulanır ve iki sevgiliyi kavuşturur.

Eser, Miguel de Cervantes’in ilk kitabı olan La Galatea (1585) başlıklı pastoral romansına dayanmaktadır. Fransız yazar Jean-Pierre Claris de Florian (1755-1794), 1783 yılında bu romansa, bir nazire yazarak Galatée başlığıyla yayımlamıştır. Florian, daha kalabalık dolayısıyla entrika açısından daha karmaşık olan altı kitaplık La Galatea’yı bazı karakterleri çıkararak ve metni edebiyat üzerine tartışmaya dönüştüren sohbet kısımlarını atlayarak üç kitapta yoğunlaştırmış ve dördüncü kitapta romansın sonunu yazmıştır. Florian eseri biçimini ve konusunu koruyarak kendi edebiyat görüşüne, okurunun ilgilerine göre yeniden düzenlemiştir (Ayaydın Cebe 2016: 18).

Şemsettin Sami’nin Florian’ın Galatee’sini büyük ölçüde aynen çevirdiği, bazı cümleleri atladığı özellikle din ile ilgili cümleleri, Hıristiyan ibadetine özgü eşya ve sözcükleri çevirmediği, İslam’la bağdaşacak öğelerle ikame ederek metni Hıristiyanlığa özgü öğelerden arındırdığı görülür. Şemsettin Sami, Osmanlı göreneğine uygun eklemelerle uyarlama düzeyinde değişiklikler yapmıştır. Pastoral roman çevirisi olan Galatee Türk zevkine yabancı olması sebebiyle fazla ilgi görmemiştir.

1873 yılında Florian’dan tercüme ettiği eser. 40 büyük sayfa, çift sütun ve resimli olan eser Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonunda kayıtlıdır.

Şemsettin Sami'nin biyografisi için bk. “Şemsettin Sami”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsettin-sami


Eserden Örnekler


Üçüncü Bab

Bu birkaç günlük ömrün hesâbsız kederlerinden her vakit şikâyet ediyoruz. Lâkin bu kederlerin hemân hepsine kendimiz sebebiyet veriyoruz. Derdlerin ve cinâyetlerin birinci sebebi altuna olan hırsımızdır. Kader –altundan bize gelecek fenâlıkları bildiğinden- bu uğursuz ma’deni yerin altında saklayarak üzerine çiçek, yemiş ve sâir insânın ihtiyâcâtını def’ ve lezâ’izini irzâ edecek nice şeyler atmışdır. Lâkin hasâset bu kadar ni’metler ile kanâ’at etmeyerek bin türlü zahmetler ve tehlikeleri göze alarak yerin altındaki zulmâta sokulup nev’-i insân içün her bir fenâlığın menba’ı olan altunu bulup çıkarmışdır. Bu keşf-i muzırdan en ziyâde mütezarrır olan da aşkdır! En nâzik hissiyâtı hâvî olan bir gönül sevmek imtiyâzına sâhib olamaz, murâdına nâ’il olmak içün vefâ işine yaramaz altun lâzım. Fâkir olan âşık sevilebilir, lâkin hiçbir vakit bahtiyâr olamaz. Muhabbetinde ne kadar sâdık ise o kadar ziyâde acınacak hâlde bulunur. (Şemsettin Sami 1873: 22).

Kaynakça


Ayaydın Cebe, Günil Özlem (2016). Cervantes’ten Tilkiyan’a Osmanlı Edebiyatında Pastoralin Sergüzeşti, Ankara: Grafiker Yayınları.

Ayaydın Cebe, Günil Özlem (2018). “Translation as Intertextual Creativity: A Case Study on La Galatea in French and in Turkish”, CUJHSS, 12/1-2 (double issue): 67-84.

Florian, Jean-Pierre Claris de (1290/1873). Galate (mütercimi Şemseddin Sami), İstanbul: Zartaryan Matbaası, 40 s.

Kerman, Zeynep (2005). “Şemseddin Sami’nin Tercümeleri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, (17) :255-260.

Levend, Agâh Sırrı (1969). Şemsettin Sami, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Atıf Bilgileri


ŞAHİN, Can. "GALATÉE (ŞEMSETTİN SAMİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/galatee-semsettin-sami-tees-1503. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LİSÂN (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
2 VİCDAN (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
3 TAAŞŞUK-I TALÂT VE FITNAT (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
4 İHTİYAR ONBAŞI (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
5 SEYDİ YAHYA (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
6 BESA YAHUD AHDE VEFA (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
7 GAVE (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
8 ŞEYTANIN YÂDİGÂRLARI (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
9 SEFİLLER (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
10 ESÂTİR (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
11 EMSAL (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
12 LETÂİF (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
13 KAMUS-I FRANSEVÎ (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
14 ROBİNSON (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
15 USÛL-İ TENKÎD VE TERTÎB (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle