- Yazar Biyografisi (TEİS)
Latîfî - Madde Yazarı: Araş. Gör. Burhan Can
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Bilinmiyor
- Türü/Formu:Hikâye (Öykü)
- Yayın Tarihi:23/10/2022
FUSÛL-İ ERBAA/ MÜNÂZARA-İ LATÎFÎ (LATÎFÎ)
temsili hikâyeLatîfî (d.896/1491-ö.990/1582)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Latîfî tarafından kaleme alınan temsili hikâye. Yazarı tarafından Fusûl-i Erbaa olarak isimlendirilen eser, Münâzâra-i Latîfî olarak da bilinmektedir. Bu isimlendirme, Asır Gazatesi’nde yapılan tefrika sonrası ortaya çıkmıştır (Gökcan 2021:18). Ancak, eser münazara tarzı ile işlenmemiştir ve kişileştirilen mevsimler arasında bir konuşma geçmemektedir. Bununla birlikte eserin sebeb-i te’lif bölümünde Latîfî, bahar mevsiminde hayatın tüm canlılığı içinde, doğanın tüm unsurları bahar mevsiminin gelişini kutlarken kendisinin buna sessiz kalamadığını ve bu neşeyi paylaştığını belirtmiştir. Daha sonra bülbülün bu mevsimde ötüşünü ve coşkusunu övüp kendisinin ondan daha güzel sesler çıkaracak kabiliyette olduğunu belirtmiş ve "münazara" ve "mübahese" kelimelerini söyleşmek anlamının yanında, çekişmek ve yarışmak anlamında da sık sık kullanmıştır (Gökcan 2021: 42-51). Münazara başlığının kullanılmasında bu durumun etkili olma ihtimalini göz ardı etmemek gereklidir. Münazara, metindeki mevsimler arasında değil, Latîfî ile bahar mevsiminde doğanın güzelliklerinin gelişini insanlara duyuran ve haber veren bülbül arasındadır. Bu nedenle eseri münazara kategorisinde değerlendirmek mümkün değildir. Şeyma Benli, Hatice Aynur ve Melike Gökcan da eserin bir münazara olarak değerlendirilmemesi gerektiği görüşündedir (Aynur 2020: 286, Benli 2019: 307, Gökcan 2021:17).
Girişte yer alan hamdele, naat, sebeb-i telif dışında dört ana bölüm ve bir hâtimeden oluşan eserde dört mevsimin temsili ile insan ömrünün dünyadaki halleri anlatılmıştır. Eserin bahar bölümünde bir meclis tasviri ve meclise yapılan baskın sonucu meclis sakinlerinin cezalandırılması ile aşırıya kaçmamak, dünya zevklerine aldanmamak gerektiğine dair bir kıssadan hisse verilmiştir. Latîfî, hâtimede bu bölümün insan ömründeki ilk on seneye tekabül ettiğini belirtmektedir. Bir sonraki bölüm olan yaz mevsimi ise insan ömrünün en zor olduğu düşünülen on ve kırk yaşları arasını anlatmak amacı ile oluşturulmuştur. Yazın tüm yakıcılığı ve zorluğuna rağmen sonunda meyvelerin olgunlaşması ile insanın çalışması ve çaba göstermesi gereken yaşlarının bu aralık olduğu anlatılmak istenmiştir. Daha sonra gelen sonbahar mevsimi ise insan ömrünün kırk ve altmış yaşları arasındaki durumunu sembolize etmek için oluşturulmuştur. Kemale ermenin bu yaşlarda olacağı belirtilmiştir. Kış mevsimi ise altmış ve seksenli yaşları temsil etmektedir. Burada da ölüm ve kış çağrışımları ile ömrün son bulması anlatılmıştır. Hâtime bölümünde de mevsimlerin neyi temsil ettiği yazar tarafından dile getirilmiştir.
Eser, 1287 (1871/1872) yılları arasında Asır Gazetesi’nde tefrika ile yayınlanmıştır. Ahmet Sevgi, Latîfî (Hayatı ve Eserleri) İnceleme-Metin isimli doktora tezinde metnin ilk bilimsel neşrini gerçekleştirmiştir. Melike Gökcan ise tespit edilen en erken tarihli nüshayı dikkate alarak metni bir inceleme ile kitap olarak yayınlamıştır (2021).
Yazarın biyografisi için bk. “Latîfî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/latifi
Eserden Örnekler
Terkîb-i 'anâsır-ı erba'a ki binâ-yı bünye-i 'asldur. Hakîkatde nümûne-i çâr-fasldur. Sıgâr-ı sinnden sene-i 'işrîne dek 'ömrün bahâr-ı behceti ve gülistân-ı cemâl-i insânun kemâl-i letâfetidür. Ve 'işrînden erba'îne dek zamân-ı tâbistân gibi harâret-i garîze ile mizâcun germiyyeti envâ'-ı temettü'ât-ı lezzât ile safâ vü selvetidür. Ve erba'înden sittîne varınca tedrîc ile hazânı ve berf-i pîr-i kiştzarından vakt-i hasad-nişânıdur. Ve sittînden semânîne varınca 'ömrün şitâsı ve zemherînün gün göstermez şitâsıdur ki kuvvadan kuvvet gider ve zayf-ı za'af-ı pîrî mihmân-hâne-i tende konup her lahza zahmet ider (Gökcan 2021: 106).
Kaynakça
Aynur, Hatice (2020). “A Survey of Disputation Texts in Ottoman Literature”. Disputation Literature in the Near East and Beyond (eds. Enrique Jiménez and Catherine Mittermayer). Berlin/Boston: DeGruyter.
Benli, Şeyma (2019). Klasik Türk Edebiyatında Münazara. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Gökcan, Melike (2021). Mevsimler Risalesi, Latîfî Fusul-i Erbaa. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
Sevgi, Ahmet (1987). Latîfî (Hayatı ve Eserleri) İnceleme-Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TEZKİRETÜ'Ş-ŞUARÂ VE TABSIRATÜ'N-NUZAMÂ (LATÎFÎ ) | Latîfî | Prof. Dr. Rıdvan Canım |
Görüntüle | ||
2 | RİSÂLE-İ TA'RÎF-İ EVSÂF-I İSTANBUL (LATÎFÎ) | Latîfî | Doç. Dr. murat öztürk |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (LATÎFÎ) | Latîfî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
4 | SUBHATÜ’L-UŞŞÂK (LATÎFÎ) | Latîfî | Prof. Dr. Nihat Öztoprak |
Görüntüle | ||
5 | NAZM-I CEVÂHİR (LATÎFÎ) | Latîfî | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
6 | ESMÂ-i SUVERİ'L-KUR'ÂN (LATÎFÎ) | Latifî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
7 | ENÎSÜ'L-FÜSAHÂ (LATİFÎ) | Latifî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
8 | REBÎ'İYYE-İ EZHÂR (LATÎFÎ) | Latîfî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
10 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
11 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
12 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
13 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
14 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
15 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
18 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |