FUSÛL-İ ERBAA/ MÜNÂZARA-İ LATÎFÎ (LATÎFÎ)
temsili hikâye
Latîfî (d.896/1491-ö.990/1582)

ISBN: 978-9944-237-87-1



Latîfî tarafından kaleme alınan temsili hikâye. Yazarı tarafından Fusûl-i Erbaa olarak isimlendirilen eser, Münâzâra-i Latîfî olarak da bilinmektedir. Bu isimlendirme, Asır Gazatesi’nde yapılan tefrika sonrası ortaya çıkmıştır (Gökcan 2021:18). Ancak, eser münazara tarzı ile işlenmemiştir ve kişileştirilen mevsimler arasında bir konuşma geçmemektedir. Bununla birlikte eserin sebeb-i te’lif bölümünde Latîfî, bahar mevsiminde hayatın tüm canlılığı içinde, doğanın tüm unsurları bahar mevsiminin gelişini kutlarken kendisinin buna sessiz kalamadığını ve bu neşeyi paylaştığını belirtmiştir. Daha sonra bülbülün bu mevsimde ötüşünü ve coşkusunu övüp kendisinin ondan daha güzel sesler çıkaracak kabiliyette olduğunu belirtmiş ve "münazara" ve "mübahese" kelimelerini söyleşmek anlamının yanında, çekişmek ve yarışmak anlamında da sık sık kullanmıştır (Gökcan 2021: 42-51). Münazara başlığının kullanılmasında bu durumun etkili olma ihtimalini göz ardı etmemek gereklidir. Münazara, metindeki mevsimler arasında değil, Latîfî ile bahar mevsiminde doğanın güzelliklerinin gelişini insanlara duyuran ve haber veren bülbül arasındadır. Bu nedenle eseri münazara kategorisinde değerlendirmek mümkün değildir. Şeyma Benli, Hatice Aynur ve Melike Gökcan da eserin bir münazara olarak değerlendirilmemesi gerektiği görüşündedir (Aynur 2020: 286, Benli 2019: 307, Gökcan 2021:17).

Girişte yer alan hamdele, naat, sebeb-i telif dışında dört ana bölüm ve bir hâtimeden oluşan eserde dört mevsimin temsili ile insan ömrünün dünyadaki halleri anlatılmıştır. Eserin bahar bölümünde bir meclis tasviri ve meclise yapılan baskın sonucu meclis sakinlerinin cezalandırılması ile aşırıya kaçmamak, dünya zevklerine aldanmamak gerektiğine dair bir kıssadan hisse verilmiştir. Latîfî, hâtimede bu bölümün insan ömründeki ilk on seneye tekabül ettiğini belirtmektedir. Bir sonraki bölüm olan yaz mevsimi ise insan ömrünün en zor olduğu düşünülen on ve kırk yaşları arasını anlatmak amacı ile oluşturulmuştur. Yazın tüm yakıcılığı ve zorluğuna rağmen sonunda meyvelerin olgunlaşması ile insanın çalışması ve çaba göstermesi gereken yaşlarının bu aralık olduğu anlatılmak istenmiştir. Daha sonra gelen sonbahar mevsimi ise insan ömrünün kırk ve altmış yaşları arasındaki durumunu sembolize etmek için oluşturulmuştur. Kemale ermenin bu yaşlarda olacağı belirtilmiştir. Kış mevsimi ise altmış ve seksenli yaşları temsil etmektedir. Burada da ölüm ve kış çağrışımları ile ömrün son bulması anlatılmıştır. Hâtime bölümünde de mevsimlerin neyi temsil ettiği yazar tarafından dile getirilmiştir. 

Eser, 1287 (1871/1872) yılları arasında Asır Gazetesi’nde tefrika ile yayınlanmıştır. Ahmet Sevgi, Latîfî (Hayatı ve Eserleri) İnceleme-Metin isimli doktora tezinde metnin ilk bilimsel neşrini gerçekleştirmiştir. Melike Gökcan ise tespit edilen en erken tarihli nüshayı dikkate alarak metni bir inceleme ile kitap olarak yayınlamıştır (2021).

Yazarın biyografisi için bk. “Latîfî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/latifi 

Eserden Örnekler


Terkîb-i 'anâsır-ı erba'a ki binâ-yı bünye-i 'asldur. Hakîkatde nümûne-i çâr-fasldur. Sıgâr-ı sinnden sene-i 'işrîne dek 'ömrün bahâr-ı behceti ve gülistân-ı cemâl-i insânun kemâl-i letâfetidür. Ve 'işrînden erba'îne dek zamân-ı tâbistân gibi harâret-i garîze ile mizâcun germiyyeti envâ'-ı temettü'ât-ı lezzât ile safâ vü selvetidür. Ve erba'înden sittîne varınca tedrîc ile hazânı ve berf-i pîr-i kiştzarından vakt-i hasad-nişânıdur. Ve sittînden semânîne varınca 'ömrün şitâsı ve zemherînün gün göstermez şitâsıdur ki kuvvadan kuvvet gider ve zayf-ı za'af-ı pîrî mihmân-hâne-i tende konup her lahza zahmet ider (Gökcan 2021: 106). 

Kaynakça


Aynur, Hatice (2020). “A Survey of Disputation Texts in Ottoman Literature”. Disputation Literature in the Near East and Beyond (eds. Enrique Jiménez and Catherine Mittermayer). Berlin/Boston: DeGruyter.

Benli, Şeyma (2019). Klasik Türk Edebiyatında Münazara. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Gökcan, Melike (2021). Mevsimler Risalesi, Latîfî Fusul-i Erbaa. Ankara: Akademisyen Kitabevi.

Sevgi, Ahmet (1987). Latîfî (Hayatı ve Eserleri) İnceleme-Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Can, Burhan. "FUSÛL-İ ERBAA/ MÜNÂZARA-İ LATÎFÎ (LATÎFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/fusul-i-erbaa-munazara-i-latifi-latifi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TEZKİRETÜ'Ş-ŞUARÂ VE TABSIRATÜ'N-NUZAMÂ (LATÎFÎ ) Latîfî Prof. Dr. Rıdvan Canım
Görüntüle
2 RİSÂLE-İ TA'RÎF-İ EVSÂF-I İSTANBUL (LATÎFÎ) Latîfî Doç. Dr. murat öztürk
Görüntüle
3 DÎVÂN (LATÎFÎ) Latîfî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
4 SUBHATÜ’L-UŞŞÂK (LATÎFÎ) Latîfî Prof. Dr. Nihat Öztoprak
Görüntüle
5 NAZM-I CEVÂHİR (LATÎFÎ) Latîfî Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 ESMÂ-i SUVERİ'L-KUR'ÂN (LATÎFÎ) Latifî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
7 ENÎSÜ'L-FÜSAHÂ (LATİFÎ) Latifî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 REBÎ'İYYE-İ EZHÂR (LATÎFÎ) Latîfî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
11 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
12 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
13 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
15 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
18 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle