FIKH-I KEYDÂNÎ TERCÜMESİ (RIZÂYÎ, İSHÂK)
Lutfullâh en-Nesefî el-Fazl el-Keydanî’nin (ö. 750/1359) namazı konu alan Arapça eserinin tercümesi
Rızâyî, İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî (d. ?/? - ö. 1100/1689)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Lutfullâh en-Nesefî el-Fazl el-Keydanî’nin (ö. 750/1359) namazın şartlarını konu alan Arapça eserinin Rızâyî mahlaslı Tokatlı İshak b. Ahmed (ö. 1688) tarafından nazmen yapılan tercümesidir (Yazar 2014: 97). 

Eserin tenkitli neşrini hazırlayan Bayram Özfırat'ın hazırladığı metne göre (Özfırat 2006: 252-279) 224 beyitten oluşan manzume, "mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün" vezni ile yazılmıştır. Eserini oğlu Fazlullâh için kaleme adlığını belirten Rızâyî oğluna atfen eserinin adı olarak Manzûme-i Fazliyye ismini kullansa da eser Manzûme-i Salât, Manzûme-i Salâtiyye ve Manzûme-i Keydânî isimleriyle de bilinmektedir (Özfırat 2006: 228).

Manzume 16 beyitten oluşan tevhid, naat ve dört büyük halifenin övgüsündeki bir girişle başlar. Ardından sebeb-i telif bölümüne geçilir. Beş beyitten oluşan bu kısımda nazım, eserini kendisi için kaleme aldığı oğlu Fazlullâh'a dua eder. Bu kısımdan sonra eserin asıl kısmı başlamakta olup bu bölümde sırasıyla; namazın şartları (farzları), rükünleri, vacipleri, sünnetleri, müstehapları, yasakları, mekruhları ve mübahları ile namazı bozan şeyler ele alınmaktadır. Eser bir hatime bölümü ile sona ermekte olup Rızâyî bu kısımda eserinin adı, kaynağı ve tamamlanış tarihi hakkında bilgi vermektedir. Buna göre eser 1082 yılının Ramazan ayında (Ocak 1672) tamamlanmıştır.

Yazma eser kütüphanelerinde Milli Kütüphane Yz 1643, 3094 ve 5500, Konya Bölge Yazma Eser Kütüphanesi 42 Kon 183; Amasya Beyazıt İl Halk Kütüphanesi 05 Ba 954, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi 19 Hk 1880,  Erzurum İl Halk Kütüphanesi  25 Hk 23983, Rodos Fethi Paşa Vakfı Hafız Ahmed Ağa Kütüphanesi 114; Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi 70/6 ve Mehmet Akkuş Özel Kütüphanesinde olmak üzere 10 nüshasına erişilen eser Bayram Özfırat tarafından tenkitli olarak neşredilmiştir (2006).

Yazarın biyografisi için bk. "Rızâyî/İshak, İshâk b. Hasan-ı Tokadî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rizayi-ishak-ishak-hasani-tokadi 

Eserden Örnekler


el-Bâbu'l-Evvel fî Beyâni'l-Ferâ'iz

Sipâs u tasliye ardınca evvel

Namâzun şartını ögren mufassal


Sekizdür şartı Keydânî'de mezkûr

Sekizden artuk eksük gayr-ı meşhûr


Birinci vakt ikincisi tahâret

Üçünci sevb-i pâk olmak beşâret


Mekân pâk olması dördinci bî-kâl

Beşinci setr-i 'avretdür be-her-hâl


Didüm altıncı istikbâl-i kıble

Yidinci niyyet oldı varsa şuğle


Sekiz şartun tamâmı nezd-i cumhûr

Didi tahrîme oldı merd-i mezbûr (Ozfırat 2006: 255)

Kaynakça


Özfırat, Bayram (2006). Tokatlı İshak Efendi'nin Nazmu'l-Ulum, Nazmu'l-le'Ali ve Manzume-i Keydani Adlı Mesnevileri (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi. 

Yazar, Sadık (2014). "Osmanlı Döneminde Fıkıh Sahasında Yapılan Türkçe Tercümeler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi TALİD (Türkiye'de İslami İlimler: Fıkıh - Osmanlı Dönemi II Sayısı) (23): 49-166.

Atıf Bilgileri


Yazar, Sadık. "FIKH-I KEYDÂNÎ TERCÜMESİ (RIZÂYÎ, İSHÂK)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/fikh-i-keydani-tercumesi-rizayi-ishak. [Erişim Tarihi: 13 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 NAZMU’L-LE’ÂLÎ/MANZÛME-İ AKA’İD (RIZÂYÎ/İSHÂK) Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Diğer Yeşim Yarar
Görüntüle
2 NAZMU’L-ULÛM (RIZÂYÎ, İSHÂK) Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Diğer Yeşim Yarar
Görüntüle
3 EL-METÂLİBÜ'L-MUSALLÎ/ŞERH-İ FIKH-I KEYDÂNÎ (RIZÂYÎ/İSHÂK) Rızâyî/İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
4 ZİYÂU'L-KULÛB FÎ ŞERH-İ CİLÂU'L-KULÛB (RIZÂYÎ, İSHÂK) Rızâyî/İshâk, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 USTURLAB HÂŞİYESİ (RIZÂYÎ, İSHÂK) Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Diğer Yeşim Yarar
Görüntüle
6 DÎVÂN (RIZÂYÎ, İSHÂK) Rızâyî, İshâk b. Hasan-ı Tokadî Diğer Yeşim Yarar
Görüntüle
7 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
8 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Doç. Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
9 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
10 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
11 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
12 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
14 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
15 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle