Çağatay edebiyatının 18. yüzyıl yazarlarından Ömer Bâkî’ye (Ömer Bâkî Yarkendî) ait Ferhâd ü Şîrîn (Ferhâd-nâme), Ali Şîr Nevâyî’nin Ferhâd ü Şîrîn adlı mesnevisinin tesirinde yazılmış olup 1207/1792 yılında İvaz Hakim Bek’e (Evez Bey veya İvazbiy İnak, 1792-1804) sunulmuştur. 

Ömer Bâkî’nin Ferhâd ü Şîrîn’i, yazarın Hamse-i Nevâyî adını verdiği eserin içinde yer almaktadır. Bu eserin içinde yine Ömer Bâkî'ye ait olan Leylî vü Mecnûn adlı aşk hikâyesi de bulunmaktadır. Nesir ağırlıklı bir tertibin hâkim olduğu Ferhâd ü Şîrîn'de tekdüzeliği kırmak amacıyla manzum kısımlara da yer verilmiştir. Özellikle âşıklar arasındaki iletişimi sağlayan mektuplaşmaların beyitlerle dile getirildiği ve bunların bir kısmının da doğrudan Nevâyî’nin söz konusu eserinden alındığı görülmektedir.

Ferhâd ü Şîrîn, içerik ve olayların sıralanışı bakımından Nevâyî’nin mesnevisine yakın olup altı bölümden oluşmaktadır: Çin hakanı şehzade Ferhad’ın dünyaya gelişi, Ferhad’ın İskender’in aynasını bulması, Ferhad’ın aşk ateşine müptela oluşu, Ferhad’ın su kanalları kazması, Ferhad’ın rakibi Hüsrev’in elçi göndermesi ve Ferhad ile Şirin’in ölümleriyle bu aşk hikâyesi son bulur. Bu bölümlerin içinde ise toplam 25 beyitlik manzum parçalar yer almaktadır. Bunlardan biri dışında, tamamının Nevâyî’nin mesnevisindeki 31, 45 ve 46. bölümlerden karışık bir biçimde seçilip metne yerleştirildiği tespit edilmiştir (Bakırcı 2016: 42-48).

Ömer Bâkî’nin bu eseri Nevâyî’nin ve eserlerinin, Doğu Türkistan bölgesinde Kâşgar, Yarkend, Hoten gibi önemli kültür merkezlerinde geniş kitleler tarafından tanınmasına ve Çağatay nesrinin daha da güçlenmesine yardımcı olmuştur. Çağatay Türkçesinin dil özelliklerinin hâkim olduğu eserde kullanılan mazmunlar ve benzetmelerle meydana gelen sanatsal söyleyiş ve özellikle soru-cevaplı yinelemelerle ortaya çıkan akıcı anlatım tekniği dikkat çekmektedir (Bakırcı 2016: 32, 34-35). Doğu Türk yazı dilinin edebî gelenekleri çerçevesinde kaleme alınan Ferhâd ü Şîrîn bir yandan da yazıldığı bölgenin ağız hususiyetlerini taşıyarak tarihî Doğu Türk yazı dilinden çağdaş lehçelere giden dilsel süreci aydınlatma hususunda önemli veriler sunmaktadır.

Eser, önce 1909 ve 1910 yılında Taşkent’te taş baskı olarak neşredilmiştir. Ayrıca Ferhâd ü Şîrîn’in, Urumçi’de Berat Recep tarafından “Perhad-Şirin, Ümer Baki Yarkendiy” (1995: 5-46) ismiyle Yeni Uygur Türkçesine aktarılmak suretiyle metin neşri yapılmıştır (Bakırcı 2016: 37, 54). Türkiye’de ise Ferhâd ü Şîrîn Fatih Bakırcı (2016) tarafından yayımlanmış olup söz konusu neşirde eserin çeviriyazı metni, Türkiye Türkçesine aktarımı, notlar, dizin-sözlük ve tıpkıbasım bölümleri yer almaktadır. Eserin Londra (Bodleian Kütüphanesi MS.IND.IST.TURK 27 nu.) ve Paris’te (Bibliotéque Nationale Supplement Turc 973 nu.) olmak üzere tespit edilebilen iki yazma nüshası bulunmaktadır (Bakırcı 2016: 36-37, 49-50).

Şairin biyografisi için bk. “Ömer Bâkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/omer-bakii