FENNİYYE-İ EŞ'ÂR

edebî kurallar hakkında yazılmış mesnevi
Yâver, Enderunlu Hasan (d. 1179/1765-66 - ö. 1213/1798-99)

ISBN: 978-9944-237-87-1

---

Yâver mahlasını kullanan Enderunlu Hasan’ın şiir, şair, söz sanatları ve edebî kurallar hakkında yazdığı eseri. Mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan eser, bu konuda yazılmış tek manzum eser olarak bilinmektedir (Kaçar 2009: 96; Üstüner 2009: 826). Mesnevisine Kitâb-ı Fenniyye-i Eş’ar adı verdiğini belirten şair, eserini 23 Recep 1211/22 Ocak 1797’de tamamlamıştır. Şair, “şiire heveskâr bir peri”nin kendisinden şiir sanatı hakkında bir kitap yazmasını istediğini ve onu kırmayarak bu eseri kaleme aldığını söyler. Aruzun "müfte’ilün müfte’ilün fâ’ilün" kalıbıyla  yazılan eser,  Üstüner’e (2017: 13) göre üç, Kaçar’a (2009: 99-100) göre on beş ana bölümden oluşmaktadır.  Eserde, sade bir dille şiir yazmanın incelikleri, şairin dikkat etmesi gereken kurallar, edebî sanatlar ve nazım şekilleri hususunda açıklamalar yapılmış ve örnekler verilmiştir.

Eserin günümüzde tespit edilen iki nüshasından biri İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 5458 numarada, 59b-78b varakları arasındadır. Diğer nüsha ise yine İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 2987 numarada Gunye-i Eş’âr ismiyle kaydedilmiş olup eksik bir nüsha görünümündedir. Kaçar, bu iki nüshayı karşılaştırmalı olarak neşretmiştir (2009). İlk nüshada 429 beyit var iken karşılaştırma sonrası beyit sayısı 441’e yükselmiştir (Kaçar 2009).  Ayrıca eser üzerine Üstüner (2009) ve Kaçar (2009, 2015) tarafından üç makale kaleme alınmıştır. Kristof D’hulster (2021) ise, Fenniyye-i Eş’âr’ın tamamını İngilizceye tercüme etmiş ve bu eserin tartışmasız Enderunlu Hasan’ın en ilginç eseri olduğunu,  esere bir poetika olarak yaklaşılması gerektiğini söylemiştir. Yazar, iki nüshayı bir araya getiren tek eserin Kaçar’ın çalışması olduğu için tercümede bu çalışmayı esas aldığını belirtmiş, Üstüner ve Bayar’a (2010) ait diğer iki çalışmaya da dipnotlarda zaman zaman atıfta bulunduğunu söylemiştir. O, Kaçar’ın on beş bölümlük tasnifini uygun bulmamış, kendisi yedi  bölüm olarak yeniden tasnif ederek her bölümün içeriğini kısaca özetledikten sonra şiirin tamamının İngilizce çevirisini vermiştir (2021: 1-44). D’hulster, eserin Yaver’in hocası Pertev’e ithaf edildiğinin söylendiğini fakat bunun için elde bir delil olmadığını, eserin bir kadına ithaf edilme ihtimalinin de göz ardı edilmemesi gerektiğini belirtmiştir. Fakat  onun  bu bilgiye nereden ulaştığı tespit edilememiştir. Çünkü eser hakkında yapılan diğer çalışmalarda böyle bir iddiada bulunulmamıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Yâver, Enderunlu Hasan”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yaver-enderunlu-hasan