Mehmet Emin Yurdakul’un (d. 1286/1869 -ö. 1363/1944) yayımlamış olduğu ilk mensur eseri. Yurdakul, eseri yayımlamadan önce Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamid Tarhan, Muallim Naci ve Said Bey gibi dönemin önde gelen aydınlarına eseri göndermiş ve onların görüşlerini almıştır. Eser yayımlandıktan sonra eseri Sadrazam Cevat Paşa’ya sunan Yurdakul, sadrazamın büyük takdirini kazanmıştır. Bu vesileyle Rüsûmat İdaresine öncelikle memur daha sonra ise evrak müdürü olarak tayin edilmiştir.

Yurdakul, eser boyunca “Cemiyyât-ı necîbe-i Osmâniye” olarak tanımladığı Türk milletinin yüceliği ve ona mümkün olan en üst mertebede hizmet etmenin gerekliliği üzerinde durmuştur. Eserin temelinde ise asalet ve faziletin soy bağından ziyade insanın manevi olgunluğuyla ölçülebileceği fikri vardır. Yurdakul, kan bağıyla gelen asalete itibar etmemektedir. Hakiki asalet hamiyet, akıl, haysiyet ve hizmet gibi mefhumlarla açıklanmalıdır. Eserde bu fikirleri Türk, İslam ve Batı tarihinden alıntılarla destekleyen yazar; İbrahim Paşa, Sokrates, Eflatun ve FirdevsÎ gibi şahsiyetlerin soy bağlarını ve yaptıklarını örnek göstererek bu şahısların asaletlerinin kaynağının kan bağlarının olmadığını ifade etmiştir. Bir bağcının, oymacının veya bir kölenin soyundan gelen bu şahsiyetlerin asaletlerinin kaynağı hayatları boyunca ortaya koydukları fikirler ve yaptıkları hizmetlerdir. Yine tam tersi olarak bazı paşaların kan ve fedakarlıklarıyla ihraz ettiği unvanların evlatları tarafından kötüye kullanıldığına da dikkat çekilmiştir. Her iki durum da asaletin kan bağıyla değil insanın faziletiyle ölçülebileceği kanaati oluşmaktadır. Nitekim Yurdakul, asalet ve fazilet kavramları hakkındaki fikirlerini şu dörtlükle aktarmış ve fikirlerini özetleyen bu dörtlüğü dilinden düşürmeyeceğini ifade etmiştir: “Şeref ü şân ne câh u rif’atte / Ne asâlettedir ne servette / Bunların da safâsı var ise de / Ercahiyyet yine fazilette”. 

Yurdukal, her ne kadar sade dille yazdığı şiirleriyle (Selvi 2021) ön plana çıksa da Fazîlet ve Asâlet adlı eserinde farklı bir dil kullanımı görülmektedir. Eserdeki dil kullanımı genel olarak dönemin dil özelliklerini yansıtmaktadır. Söz dağarcığı olarak zengin bir eser ortaya koyan yazarın kullandığı sözcüklerde ve tamlamalarda Arapça ve Farsçanın etkisi görülür. Bu bakımdan Fazîlet ve Asâlet’in, Yurdakul’un şiirleriyle karşılaştırıldığında oldukça ağır bir dille yazıldığı ifade edilebilir.

Fazîlet ve Asâlet, 1308/1891 yılında, İstanbul'da Matbaa-i Ebüzziya'da basılmıştır. Eser hakkında farklı kaynaklarda kısa bilgiler yer alsa da Hakan Soydaş’ın (2016), Yurdakul’un mensur eserlerini bir araya getirdiği çalışmasının yanı sıra Veli Kılıçarislan’ın (2016) bu çalışmayı tanıttığı yazısı müstakil olarak yapılan çalışmalar olarak diğerlerinden ayrılmaktadır.

Yazarın biyografisi için bk. "Mehmet Emin Yurdakul". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yurdakul-mehmet-emin