Garîkî'nin tasavvufi meselelere dair manzum-mensur karışık eseri. Yaklaşık 15 varaklık küçük bir risale olan Esrâr-ı Evliyâ’nın, bilinen 2 nüshası vardır. Bunlardan biri Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 3551/4 numarada, diğeri ise Vatikan Apostolik Kütüphanesi Vat. Turco 214 numarada kayıtlıdır. Eserin telif tarihi, müellif tarafından “Muharremü’l-Harâmun üçinde şeb-i hamîsde nısfu’l-leylde târîhin ‘Fettâh-ı esrâr’ buyurdılar ve icazet virdiler" (Garîkî A 3551/4 103b; Garikî Turco 214 117a) ifadesiyle 3 Muharrem 951/ 27 Mart 1544 olarak belirtilmiştir. Garîkî’nin ne zaman yaşadığına dair en kesin bilgi budur.

Garîkî, sade nesirle yazdığı eserinde pek çok konudan bahsetmiştir. İnsanın önemi, nasıl yaşaması gerektiği, insanda öne çıkan bazı sıfatların ne anlama geldiği gibi konulardan kısaca bahsederek eserine başlar. Moton Kalesi’nde bulunduğu sıralar cezbeye tutulduğundan ve o hâldeyken müşahede ettiklerinden bahseder. Daha sonra ariflerin hâllerine değinir. Bu konu eserin en önemli kısmını oluşturmaktadır. Ariflerin uykusu, tesbihi, zevki, bazı tasarrufları, aşk ve şeriatla olan münasebetleri gibi pek çok özelliklerinin sıralandığı bu kısımda, Allah’ın esmasının tecellîsini vahdet-i vücuda ekseninde değerlendirir. Eserin sonuna doğru avamın hallerinden de bahseder ve dünya halkının, hakikati görmeye engel zulmanî ve nurânî bazı perdelerle örtülü olduğunu ifade eder.

Eserin manzum kısımlarında, başta Hz. Mevlana (ö. 1273) olmak üzere Mağribî (ö. 1407), Hâfız-ı Şîrâzî (ö. 1390) ve Feridüddin Attâr (ö. 1221) gibi birçok müelliften alıntı yapar. Özellikle Hz. Mevlana’dan bahsederken Mevlevî muhitlerinde yaygın olarak kullanılan Hüdavendigar adını kullanır. Eserin 14 farklı yerinde Mesnevî’den çok sayıda beyit vermiştir. Eserde çoğu Garîkî’nin Dîvân’ında yer alan bir veya birkaç beyitlik manzumenin yanı sıra biri mesnevi olmak üzere bazı gazellerine de rastlanmaktadır.

Garîkî’nin Dîvân’ı üzerine iki farklı yüksek lisans tezi hazırlanmış ve bu tezlerde Esrâr-ı Evliyâ tanıtılmıştır (Taş 2010: 12-14, Aksoy 2011: 31-34). Esrâr-ı Evliyâ’nın metni neşredilmemiş olup Songül Karaca tarafından yayına hazırlanmaktadır.

Şairin biyografisi için bk. “Garîkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gariki