ESKİ UYGUR MEZAR KİTABELERİ
yazıt
Bilinmiyor

ISBN: 978-9944-237-87-1


Nestûrîlik inancını benimseyen Eski Uygurlardan kalma mezar yazıtları.

Eski Uygur Türklerine ait bu kitabeler, Süryani harfli Eski Türkçe metinlerin başlıca örneğini teşkil eder. Ölüm tarihinin gösterilmesinde genellikle on iki hayvanlı Türk takvimi ile birlikte Süryani takvimi veya Selevkos takvimi olarak bilinen bir başka takvim sisteminin kullanılması, kitabelerin öne çıkan özelliklerindendir. Buradan hareketle 13-14. yüzyıla ait oldukları anlaşılmaktadır.

Yedisu bölgesinde tespit edilen kitabeler, Çin’dekilere kıyasla çok daha fazla sayıda olmakla birlikte daha sade bir içeriğe sahiptir. Ölen kişinin adı ile ölüm tarihi bildirilen ve büyük çoğunluğu Süryanice olan bu kitabelerin bir kısmında kişinin kimliğine dair daha detaylı bilgiler bulunabilmektedir. Kitabeler üzerine geniş kapsamlı ilk bilimsel çalışmalar 19. yüzyıl sonlarında Daniel Chwolson (1886, 1890, 1897) tarafından gerçekleştirilmiştir. İkinci yayında Chwolson’a Wilhelm Radloff yardım etmiş ve metinleri birlikte değerlendirmişlerdir.

Çin’in İç Moğolistan bölgesinde ve Yangzhou, Quanzhou gibi çeşitli şehirlerinde tespit edilen kitabeler, ölenin adı ve ölüm tarihini bildirmesinin yanı sıra dinî ifadeler bakımından zengindir. Hristiyanlığa mensup Eski Uygur Türklerinin kullandığı Süryanice kalıp ifadeler ve dualar, bu metinlerde görülmektedir.

Eserden Örnekler


(4-19) maqadonya balıqlıq pilipus qan oglı alaqsandros qan saqışı yıl mıng altı yüz otuz yılınta türk saqışı qoy yıl onunçı ay säkiztä qaşa giwargis meşihaning yarlıqın bütürdi özüti mängü uştımaqda ärtürdi yat bolsun amen (Niu 2006: 240)

“Makedonyalı Kral Philip’in oğlu Büyük İskender takvimine göre 1630’da (MS 1318), Türk takvimine göre Koyun yılı, onuncu ayın sekizinci gününde Rahip George, Mesih’in emrini yerine getirdi (hayatını kaybetti). Ruhu cennette şad olsun. (İnsanlar) onu hatırlasın! Amin.”

Kaynakça


Chwolson, Daniel (1886). Syrische Grabinschriften aus Semirjetschie. Mémoires l’Académie Impériale des sciences de St.-Pétersbourg, VIIE Série, Tome XXXIV, No: 4. St. Pétersbourg: Commissionnaires de l’Académie Impériale des sciences.

Chwolson, Daniel (1890). Syrisch-Nestorianische Grabinschriften aus Semirjetschie. Nebst einer Beilage: Über das Türkische Sprachmaterial dieser Grabinschriften vom Akademiker Dr. W. Radloff. Mémoires de l’Académie Impériale des sciences de St. Pétersbourg, VIIE Série, Tome XXXVII, No: 8. St. Pétersbourg: Commissionnaires de l'Académie Impériale des sciences.

Chwolson, Daniel (1897). Syrisch-Nestorianische Grabinschriften aus Semirjetschie. Neue Folge. St. Petersburg: Commissionnaires de l’Académie Impériale des sciences.

Niu Ruji (2006). “Nestorian Inscriptions from China (13th-14th Centuries)”. Jingjiao: The Church of the East in China and Central Asia. (ed. R. Malek ve P. Hofrichter). Sankt Augustin: Institut Monumenta Serica-Steyler Verlag. 209-242.

Atıf Bilgileri


Keskin, Berker. "ESKİ UYGUR MEZAR KİTABELERİ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/eski-uygur-mezar-kitabeleri. [Erişim Tarihi: 14 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SAMANTABHADRACARYÂPRANİDHÂNA Kalım Keyşi Diğer Tuğçe COŞKUN SEBER
Görüntüle
2 SADDHARMAPUNDARÎKA SÛTRA ŞERHİ ? Dr. kenan azılı
Görüntüle
3 NÎLAKANTHAKA SÛTRA Şingko Şeli Tutung Dr. kenan azılı
Görüntüle
4 DÎVÂN (ŞÎRÎN) Şîrîn, Şîrîn-i Dehlevî, Şîrîn-i Gûr, Radıyye Begüm, Raziye Begüm Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
5 ALTUN YARUK Şıñko Şeli Tutuñ Prof. Dr. Ceval Kaya
Görüntüle
6 SEKİZ YÜKMEK YARUK / Fo shuo tian di ba yang shen zhou jing ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG Hüseyin Yıldız
Görüntüle