- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Hüseyin Yıldız
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Eski Uygur
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Uygur
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Münşeat
- Yayın Tarihi:05/10/2022
ESKİ UYGUR MEKTUPLARI
mektup?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Eski Uygur Türkçesiyle yazılmış özel ve resmî mektuplar.
Doğu Türkistan’a yapılan seferlerde elde edilen ve bunlar arasında bugüne kadar tespit edilen ve A. Gabain (1938), S. Tezcan-P. Zieme (1971), L. Yu Tuguşeva (1971), G. Clauson (1973), P. Zieme (1975), T. Moriyasu (1982, 2008, 2011, 2012, 2019), J. R. Hamilton (1986), P. Zieme (1995), A. Sertkaya (1999), Y. Oshida-T. Moriyasu (2000), A. Yakub (2004), O. F. Sertkaya (2010), M. V. Nalbant (2013), M. T. Berbercan (2013), T. Tekin (2013), K. Azılı (2019) ve H. Ç. Arslan (2021) gibi araştırmacıların yayımladığı Eski Uygurca mektupların sayısı iki yüzden fazladır.
Eski Uygur mektuplarının bir kısmı esengü bitig (“esenlik mektubu”) olarak da adlandırılan özel, bir kısmı ise resmî mektup olup çeşitli konular içermektedir. Sözgelimi S. Tezcan ve P. Zieme’nin “Uigurische Brieffragmente” başlıklı çalışmasındaki dört mektuptan biri, yola çıkarılan bir kervan hakkında bilgi verirken, biri yaşlı bir babanın uzun süredir kendisinden uzakta yaşayan oğluna yaptığı çağrıyı ifade etmektedir. Aynı çalışmadaki bir diğeri ticaret hayatıyla ilgiliyken, eksik olan diğer mektubun yüksek bir devlet memuruna yazıldığı anlaşılmaktadır. İlaveten L. Yu Tuguşeva’nın (1971) çalışmasındaki üç resmi mektubun tarihî olaylara ışık tuttuğu da burada hatırlatılabilir.
Eski Uygur mektupları üzerine en hacimli çalışma Berliner Turfantexte serisinin XLVI. cildi olarak yayımlanan ve Takao Moriyasu tarafından yayıma hazırlanan Corpus of the Old Uighur Letters from the Eastern Silk Road başlıklı eserdir. 209 mektubun işlendiği eserde 7 mektup zarfı da ayrıca incelenmiştir.
Eserden Örnekler
U. 5290 T. M. 97 (175/26) krş. U. 5720
[1-8] lalan tigin sözüm ça[ŋı]kanka (.) m(e)n saŋa sözleşgeli umadım (.) başta il temür-ni saŋa tapşurup ök iş kıldım erti (.) meniŋ ogul-um ers[er] seniŋ iniŋ turur (.) neteg m-e asıragunı sen bilgil! (.) kimke me biliglig üziklig birimim yok kim kim-me bolup alım birim kalan til[edeçi] bolsar, atasınıŋ kodmış bitigin tutu]p sözleşgüni sen bilgil! (.)
Bir babanın küçük oğlu İl Temür için ağabeyi Ça[ŋı]kan’a yazdığı mektuptur. Lalan Tigin belki de ilk eşinden olan oğlu Ça[ŋı]kan’a başka bir kadından olan küçük üvey kardeşi İl Temür’ün yetişmesi ile ilgilenmediği için bu mektubu yazmıştır (Sertkaya 2011: 223).
Kaynakça
Arslan, H. Ç. (2021). Eski Uygur Mektuplarının İncelenmesi ve Söz Varlığının Hakasça İle Karşılaştırılması. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Azılı, Kenan (2019). “Eski Türklerde Mektup/Mektuplaşma Kavram Alanına Ait “Bitig”ler Üzerine Bazı Düşünceler”. Türkbilig, 2019/37: 11-20.
Berbercan, Mehmet Turgut (2013). “Türk Yazı Dilindeki İlk Manzum Mektup Örnekleri”. Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (KAREFAD) 2(1): 73-92.
Clauson, G. (1973). “Two Uygur Administrative Orders”. Ural-Altaische Jahrbücher, 45: 213-222.
Demir, Nurettin; Emine Yılmaz (2007). “Uygur Edebiyatı: Nesir”. Talât Sait Halman (Genel ed.). Türk Edebiyatı Tarihi I, İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, s. 154-161.
Elverskog, Johan (2020). Budist Uygur Edebiyatı. (Çev. Mustafa Ağca - Dilek Uzunkaya). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gabain, A. (1938). “Briefe der uigurischen Hüen-tsang-Biographie”. SPAW, 371-415.
Hamilton, J. (1986). Manuscrits ouigours du IXᵉ-Xᵉ siécle de Touen-houang. I: 1-206; Manuscrits ouigours du IXᵉ-Xᵉ siécle de Touen-houang. II: 207-352.
Moriyasu, T. (1982). “An Uigur Buddhist’s Letter of the Yuan Dynasty from the Tun-huang-Supplement to ‘Uigurica from Tun-Huang’”. Memoirs of the Research Department of the Toyo Bunko, 40: 1-18.
Moriyasu, T. (2008). “Epistolary Formulae of the Old Uighur Letters from Central Asia”. Japanese Studies in the History of Pre-Islamic Central Asia. Acta Asiatica, Bulletin of the Institute of Eastern Culture, 94: 127-153.
Moriyasu, T. (2011). “Epistolary Formulae of the Old Uighur Letters from the Eastern Silk Road (Part I)”. Memoirs of the Graduate School of Letters Osaka University, 51 (3): 1-86
Moriyasu, T. (2012). “Epistolary Formulae of the Old Uighur Letters from the Eastern Silk Road (Part II)”. Memoirs of the Graduate School of Letters Osaka University, 52: 1-98.
Moriyasu, Takao (2019). Corpus of the Old Uighur Letters from the Eastern Silk Road. Berliner Turfantexte XLVI. Turnhout: Brepols.
Nalbant, M. V. (2013). “Eski Türk Mektuplaşma Geleneği Üzerine Kutadgu Bilig Açısından Bir Değerlendirme”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 10 (3): 6-30.
Oshida, Y. ve Moriyasu, T. (2000). “Bezekuriku shutsudo Sogudo-go Uigurugo Mani-kyôto tegami-bun = Manichaean Sogdian and Uighur letters recently unearthed in Bezeklik, Turfan”. Studies on the Inner Asian Languages, XV: 135-178.
Sertkaya, A. (1999). “Uigurische Sprachdenkmäler’den Beş Mektup”. TDAY-Belleten, 1996: 237-264.
Sertkaya, O. F. (2011). “Eski Uygur Mektupları Üzerine”. İÜ Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 44: 209-228.
Tekin, Talat (2013), “İpek Yolu’ndan Bin Yıllık Mektuplar”, Makaleler II Tarihî Türk Yazı Dilleri, Ankara: TDK Yayınları, 277-285.
Tezcan, S. – Zieme, P. (1971). “Uigurische Brieffragmente”. Studia Turcica, 451-460.
Tezcan, S. (1978). “En Eski Türk Dili ve Yazını”. Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 271-323.
Tuguşeva, L. Yu. (1971). “Three Letters of Uighur Princes from the MS Collection of the Leningrad Section of the Institute of Oriental Studies”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, XXIV (2): 173-187.
Yakub, A. (2004). “On a newly Unearthed Uyghur Letter from Dunhuang”. Turfan Revised – the first Century Research into the Arts and Culture of the Silk Road, 398-400.
Zieme, P. (1975). Manichäisch-türkische Texte, Texte, Übersetzung, Anmerkungen, Berliner Turfan Texte, V. Berlin: Akademie Verlag.
Zieme, P. (1995). “An Uigur Monasterial Letter from Toyoq”. Studies on the Inner Asian Languages, X: 1-17.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | SAMANTABHADRACARYÂPRANİDHÂNA | Kalım Keyşi | Diğer Tuğçe COŞKUN SEBER |
Görüntüle | ||
| 2 | SADDHARMAPUNDARÎKA SÛTRA ŞERHİ | ? | Dr. kenan azılı |
Görüntüle | ||
| 3 | NÎLAKANTHAKA SÛTRA | Şingko Şeli Tutung | Dr. kenan azılı |
Görüntüle | ||
| 4 | DÎVÂN (ŞÎRÎN) | Şîrîn, Şîrîn-i Dehlevî, Şîrîn-i Gûr, Radıyye Begüm, Raziye Begüm | Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz |
Görüntüle | ||
| 5 | ALTUN YARUK | Şıñko Şeli Tutuñ | Prof. Dr. Ceval Kaya |
Görüntüle | ||
| 6 | SEKİZ YÜKMEK YARUK / Fo shuo tian di ba yang shen zhou jing | ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG | Hüseyin Yıldız |
Görüntüle |