- Yazar Biyografisi (TEİS)
Azmî, Pîr Mehmed - Madde Yazarı: Doç. Dr. Fatih Koyuncu
- Eser Yazılış Tarihi:974/1566
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:17/01/2022
ENÎSÜ'L-ÂRİFÎN (AZMÎ)
ahlâk kitabıAzmî, Pîr Mehmed (d. ?/?-ö. 980/1582)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Azmî Pîr Mehmed'in, Hüseyin Vâiz-i Kâşifî (ö. 910/1504-1505)'nin Ahlâk-ı Muhsinî isimli eserine 974/1566 yılında yaptığı tercüme. Azmî, Hüseyin Baykara’nın oğlu Ebu’l-Muhsin Mirza’ya ithafen yazılan Ahlâk-ı Muhsinî’yi birebir çevirmemiş, bazı ilave ve çıkarmalarda bulunmuştur.
Enîsü'l-Ârifîn'de ibadet, dua, siyaset, edep ve firaset gibi kırk ana kavram izah edilirken ayet ve hadislerden, çeşitli kıssalardan, hikmet dolu sözlerden yararlanılmış; topluma örnek olacak şahsiyetlerin hikâyeleri ve sözleri aktarılarak anlatılan konuların okuyucunun zihninde kalıcı olması amaçlanmıştır.
Enîsü'l-Ârifîn'in giriş ve mukaddime bölümünde sanatlı nesir, esas konuların işlendiği bölüm olan kırk bapta ve âdâb bahislerinde orta nesir tercih edilmiştir.
Ahlâk-ı Muhsinî tercümeleri arasında en çok nüshası olan ve rağbet gören eser Enîsü’l-Ârifîn’dir. Toplamda 55 nüshası tespit edilen eserin yazıldığı 16. asırdan 19. asra kadar müstensihler tarafından çoğaltıldığı bilinmektedir. Enîsü’l-Ârifîn’in şöhreti sadece Osmanlı sahasında kalmamış bazı şarkiyatçıların da dikkatini çekmiştir. Enîsü’l-Ârifîn’in “Sehâvet (Cömertlik)” bölümü 1848 yılında Dr. Rudolph Peiper tarafından “Kapitel von der Freigebigkeit von Pir Mohammed Bin Pir Ahmed Bin Chalil aus Brussa” adıyla Almancaya tercüme edilmiştir.
Enîsü'l-Ârifîn Fatih Koyuncu tarafından inceleme ve tenkitli metin olarak yayınlanmıştır (2019).
Yazarın biyografisi için bk. “Azmî, Pîr Mehmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/azmi-pir-mehmed
Eserden Örnekler
“Bâb-ı Heftüm: Der-Tevekkül
Herkes ki esbâb-ı zâhireden ser-rişte-i ta‘allukı kat‘ idüp dergâh-ı Müsebbibü’l-esbâba müteveccih ola ve diye: Hasbunallâhu ve ni'mel-vekîl (Allah bize yeter. O ne güzel vekildir.)
Mısra‘ Allâhadur tevekkülümüz i‘timâdumuz
Nesr: Ve habl-i metîn-i tevekküle tevessül idüp cemî‘-i umûrını Cenâb-ı Cevvâd-ı mutlaka tefvîz kıla ve eyide:
Nazm Göge savursalar eger külümüz
Hazret-i Hakk’adur tevekkülümüz
Nesr: Makâsıd-ı dîn ü dünyâ ana suhûletle el vire ve mîve-i murâda bî-tereddüd eli ire.
Beyt Ne begden iste maksûdun gönül ne şâhdan iste
Tevekkül kıl Hudâya devleti Allâh’dan iste
… Nesr: Ekâbir-i selef dimişlerdür: “Ne kadar kaçsan nasîbün olan ardundan yiter ve ne kadar kasd itsen nasîbün olmayan önünde yiter. Nasîbuke yussîbuke (Nasibin seni bulur)” (Koyuncu, 2019: 268-272).
Kaynakça
Arnold, T. W (1997). “Kâşifî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: MEB Yay. 413-414.
Bursalı Mehmed Tahir (1325). Ahlâk Kitaplarımız. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası.
Ceyhan, Âdem (1999). “Âlim ve Şair Bir Osmanlı Müderrisi: Pîr Mehmed Azmî Bey ve Eserleri”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi (1): 243-286.
Ceyhan, Âdem (2006). On altıncı Asır Osmanlı Âlimlerinden Azmî Pîr Mehmed Bey ve Divanı. Manisa.
Ceyhan, Âdem (2008). “Azmî’nin Kırk Hadis Tercümesi”. Prof. Dr. Abdülkadir Karahan’ın Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu 27-28 Mayıs. Beykoz Belediyesi Kültür Yay. 131-154.
Dr. Rudolph Peiper (1848). Kapitel vo der Freigebigkeit von Pir Mohammed Bin Pir Ahmed Bin Chalil aus Brussa. Breslau.
Er, Fatma (2007). “Enîsü’l-Ârifîn (Arifleri Dostu) Yazma Tanıtımı”. DEM Dergisi (1): 48-51.
Ergun, Sadettin Nüzhet (1936-1945). Türk Şairleri. C. I-IV. İstanbul: Suhulet Basımevi.
İmamoğlu, Ragıp (1965). İyilerin Ahlâkı. Ankara: Doğuş Matbaası.
Karaismailoğlu, Adnan (1999). “Hüseyin Vâiz-i Kâşifî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 19. İstanbul: TDV Yay. 16-18.
Koyuncu, Fatih (2015). “Ahlâkî Eğitim Rehberi Olarak Azmî Pir Mehmed'in Enîsü'l-Ârifîn'i”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal of İnternational Social Research 8 (41): 241-258.
Koyuncu, Fatih (2016). “Azmî Pîr Mehmed’in Enîsü’l-ârifîn İsimli Eserinde Gençlik ve Ahlâk Kavramları”. Uluslararası Gençlik ve Ahlak Sempozyumu. Sinop. 346-359.
Koyuncu, Fatih (hzl.)(2019). Enîsü'l-Ârifîn Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi (İnceleme-Tenkitli Metin). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Şahinoğlu, M. Nazif (1989). “Ahlâk-ı Muhsinî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay.
Wickens, G. M. (1984). “Akhlaq-e Mohseni”. Encyclopedia Iranica. Ed. by Ehsan Yarshater. V. 1/7. 724-25.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | MEV'İZA-İ MANZÛME/PEND-NÂME (AZMÎ) | Azmî, Pîr Mehmed | Doç. Dr. Fatih Koyuncu |
Görüntüle | ||
| 2 | TERCÜME-İ MANZÛME-İ EHÂDÎS-İ ERBAÎN (AZMÎ) | Azmî, Pîr Mehmed | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 3 | MİHR Ü MÜŞTERÎ (AZMÎ) | Azmî, Pîr Mehmed | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
| 4 | DÎVÂN (AZMÎ) | Azmî, Pîr Mehmed | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 5 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 6 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 7 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 8 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
| 9 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 10 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 11 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 12 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 13 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 14 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |