ELHAN (MENEMENLİZADE TAHİR)
şiir
Menemenlizade Tahir (d. 1863 - ö. 12 Mart 1903)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Menemenlizade Mehmet Tahir’in şiir kitabı. Elhan, 1303/1886 tarihinde Matbaa-i Ebuziyya tarafından basılarak İstanbul’da yayınlanır. Elhan, Recaizade Mahmut Ekrem’e yazılmış manzum mektup, mukaddime, Recaizade M. Ekrem’in cevabı, 24 manzume, 4 gazel ve Menemenlizade Mehmet Tahir’in 5 resminin arkasına yazdığını belirttiği mısralardan oluşur. “Şi’r Nasıl Söylenir” (1300), “Victor Hugo’ya Mersiye”, “Kafiyesiz Bir Şi’r” Menemenlizade Mehmet Tahir’in şiir anlayışını gösteren bazı manzumelerdir.

Romantik duyuş ile yazılan şiirler döneminde büyük ses getirmemiştir. Ancak Recaizade M. Ekrem’in Elhan için yazdığı Takdir-i Elhan, oluşturduğu tartışmalarla Elhan’ın ismen de olsa yaşamasını sağlamıştır. Takdir-i Elhan’ın içeriğinin Elhan’dan uzaklaşıp Recaizade M. Ekrem’in şiir anlayışını anlatan bir metin haline gelmesi Menemenlizade Mehmet Tahir’i rahatsız etmiştir. Elhan daha sonra Âsâr-ı Perişân başlığı altında Kısm-ı Elhân olarak yapılan birkaç değişiklikle yayımlanmıştır.

Şairin biyografisi hakkında bk. "Menemenlizade Tahir". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tahir-menemenlizade 

Eserden Örnekler


Üstat Muhterem Ekrem Bey Efendi Hazretlerinedir

Ey şâ’ir-i bî-nazîri asrın

Ey üstâd-ı şehîri asrın


Fazlın bize müktedâi irfân

Sensin şu zamanda evvel-i sühan-dân


Kim eser ki iktifâ edenler

Râh-ı meslûkuna gidenler


İmdâd dahî ederse fıtrat

Bir şair olur tamâm-ı elbet


Bu tarz-ı kemâl kıldı îcâd

Evvel mevcûda sen de ettin imdâd


Ta’lîm ile eyledin mükemmel

Tarz-ı edeb ve lisân-ı evvel


Sonra anu eyledin sen i’lâ

Âsâr-ı nevinle ey sühan-zâ


Fahr etse sezâ ânınla bu asr

Derler üdebâ-i kemâl zü-asr


Üstâd-ı umûm-ı şâirândır

A’zamdır o kadirî pek girândır


Ve yoktur hüve-gû lisânımızda

Yok mislî ânın zamânımızda


Bir mevhibedir ona o kudret

Bahş eylemiş o kemâl-i fıtrat


İnkâr kılar ânın nazîrin

Âsârı o şâ’ir-i şehîrin


Hâmidde egerçi mukadderattır

Dahi denilir ki misli nâdir


Eşberle Tezer cihânda her ân

Şiirindeki hüsn ü âna bir hân


Târıksa metîn bir eserdir

Nezd-i udebâda mu’teberdir


Tanzirine vermem ihtimâli

O mertebe mâli-i mu’âli


Âsârı onun bütün güzeldir

Sahrâsı hale ne bî-bidâldir


Sahrâsına yok nazîre söyler

Îcâzdır o eser-i ser-â-ser


Makberse görülmemiş eserdir

Her şîvesi şîve-i değerdir


Hissiyâtı tecessüm etmiş

Ka girye ve ki tebessüm etmiş


Kılmış kâhı semâya pervâz

Olmuş kâhı zemînde demsâz


Girmiş zulmet kabre kâhı

Seyr eylemiş ânda mihr ü mâhı


Şâ’irdir o hâsılı hakîkat

Amâ yine sendedir fazîlet


Zirâ ki lisana vaz’-ı bünyân

Kalem olundı ey sünuh-dân

[...]

Güller görülmeden hîç

Ezhâr eder küllü bî-teheyyic


Bülbülleri var ki olsa nâlân

Vicdânı eder esîr ü hayrân


Tab’ınsa bahâr-ı şâdımânı

Yâ ebr-i seher ki mâ’ni


Envâr saçar kulübe her ân

Saçdıkca olur kulûb-i handân


Medhinde bu rütbe ettim ıtrâ

Bilâsın o rütbeden de amâ


Maksad şunu etmektir ityân

Ey şâ’ir-i tercümân-ı ‘irfân


Bir devirdeki edüp cesaret

Birçok meteşâ’irân-ı hikmet


Olursa senin gibi edîbin

Bî-misal ü nazîr bir erîbin


Eş’ârına senin bâr-ı ta’rîz

Etmez mi yâ ihtiyâr-ı ta’rîz


Eş’ârımı görseler görenler

Derler hezeyân ona serâser


Bir böyle zamanda neşr-i eş’âr

Pek hoş değildir amâ nâçâr


Mağlub-u heves olunca insân

Olmaz hiçbir şeyden her âsân


Hem bir de şu var ki bu zamanda

Madûm gibi edeb cihânda


Herkes edip iktidâr-ı da’vâ

Binlerce edip olup hüveydâ


Ta’rîzde hiddet eyliyorlar

İfrât ile şiddet eyliyorlar


Tenkîd denir mi öyle kavle

Tenkîd olunur mu şöyle böyle


Bir öyle söze verip de kıymet

Eş’ârını saklamak kabâhat


Bu fikr ile cum’a gayr ettim

Neşr etmekte cesâret ettim


Eş’ârım içinde ba’zı sözler

Ma’lûl imâlesiyle ekser


Visal etmede aynı cür’et ittim

Zan etmem ki kabâhat ettim


Fikrimce mecâzdır o illet

Olur o terekkiyat ‘illet


Zirâ ki yazılmıyor mücerreb

Türkîde şi’r hatâsız agreb


Bir de meselâ “şi’r” dedim ben

Efsâh onu şi’ir yazmak iken


Zîrâ ki lisânımızda öyle

Müsta’meldir bakılsa kavle


Bir hayli bu yolda var hatâlar

Lâkin bence mecâz ekser


Tecvîz olunursa sizce de ker

Onlar da sevâb olur ser-â-ser

*Elhânı kendilerine bu mektup manzum ile takdim etmiştim evvelâ elhânda münderiç mektup ile sâniyân takdîr-i elhân ile mükâbele buyurdular (Mehmet Tahir 1303/1887: 2-9).


Kaynakça


Atay, S. (2021). Üstat Ekrem. Ankara: Hece Yayınları.

Menemenlizade Mehmet Tahir (1303/1887). Elhan. İstanbul: Ebuziyya Matbaası.

Uçman, A. (2003). "Menemenlizade Mehmet Tahir". TDV İslâm Ansiklopedisi https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-tahir-menemenlizade [Erişim Tarihi: 17.06.2022]

Atıf Bilgileri


Erten, Halil. "ELHAN (MENEMENLİZADE TAHİR)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/elhan-menemenlizade-tahir. [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 OSMANLI EDEBİYATI (MEHMED TÂHİR) Tahir, Menemenlizâde Tâhir Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
2 YÂD-I MAZİ (MENEMENLİZADE TAHİR) Menemenlizade Tahir Diğer Halil Erten
Görüntüle
3 ÂSÂR-I PERİŞÂN, KISM-I ELHAN, CÜZ 1 (MENEMENLİZADE TAHİR) Menemenlizade Tahir Öğretmen Semira Miralay
Görüntüle
4 TERANE-İ ZAFER (MENEMENLİZADE TAHİR) Menemenlizade Tahir Diğer Büşra ALTUNTAS
Görüntüle
5 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
6 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
7 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
8 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
9 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
10 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
11 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
12 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
13 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
14 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle