İsmail Niyâzî’nin Türkçe ve Arapça olarak kaleme aldığı Kaside-i Bürde şerhi. Günümüzde Bulgaristan sınırlarında yer alan Osmanpazarı’na bağlı Karaahadlar (Vranikon) köyünde doğan müellif, Osmanpazarı’nın ilk müftüsü olarak görev yapmıştır (Vedat S. Ahmed 2020: Ek-1/663-664). Arapça ve Türkçe birçok dinî ve edebî eser kaleme alan İsmail Niyâzî, Bûsîrî’nin (ö. 696/1297?) Kaside-i Bürde’sini de şerh etmiştir.

Kendisi aynı zamanda bir müderris olan müellif, şerhini medrese öğrencilerine hitap edecek tarzda öğreticiliği ön planda tutarak yazmıştır. İsmail Niyâzî, eserinin Arapça mukaddimesinde, öncelikle Ka’b b. Züheyr’in (ö. 24/645?) Kaside-i Bürde’sinden kısaca bahsetmekte ardından Bûsîrî’nin Bürde’siyle ilgili muhtasar bilgi vermektedir. Bürde’ye hacimli ve muhtasar birçok şerh yazıldığını, kendisinin ise en hayırlı usül olan orta yolu tutarak eserini oluşturduğunu belirtir.

Arap dili alanında uzman olan ve birçok kitap telif eden müellif, bu bilgisini Bürde şerhinde de göstermiştir. Beyitlerle ilgili Arapça gramer bilgilerini basit düzeyde tutan İsmail Niyâzî, her beyti Arapça olarak öncelikle “irab” ve “mana” başlıkları altında ele alıp açıklamıştır. Müellif, kaynak beyti verdikten sonra öncelikle her kelimenin tahlilini yapmış, ardından beyitte anlatılmak istenen düşünceyi izah etmiştir. Lakin eserinde, beyitlerin belagatle ilgili hususiyetlerine neredeyse hiç temas etmemiştir (Kasadar 2019: 25-26). Her beytin şerhinden sonra müellif, diğer beyitle irtibat kuran geçiş cümleleri yazarak beyitler arası bağlantı sağlamaya çalışmıştır.

Her beyti öncelikle Arapça izah eden İsmail Niyâzî, ardından “tercüme/bi’t-Türkiyyeti” ve “beyt” başlıkları altında Türkçe olarak açıklamıştır. Türkçe açıklamalarında şarih, Arapça şerhinin tercümesini yapmamış, sadece kaynak beyitte anlatılmak istenen düşünceyi Türkçe olarak izah etmiştir. Herhangi bir gramer izahında da bulunmayan şarih “beyt” başlığı altında kaynak beyti vezinsiz ama kafiyeli olarak şiirsel bir şekilde Türkçeye tercüme etmiştir. Sadece kaynak beyitlerden ilk ikisini bir arada Türkçe olarak izah eden şarih, diğer beyitleri müstakil şekilde Türkçe olarak şerh etmiştir. Eserin bir nüshası, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi 760 numarada kayıtlıdır. Eser üzerine yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Kasadar 2019).