EL-FEREC BA’DE’Ş-ŞİDDE [TERCÜMESİ] (MOLLÂ LÜTFÎ ?)
1001 gece masalı tarzında hikâye
Mollâ Lütfî, Sarı Lütfî, Deli Lütfî, Maktûl Lütfî, Lütfullâh (d. 850/1446 civarı - ö. 899 veya 900/1494 veya 1495)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mütercimlerinden birinin de Mollâ Lütfî olduğu iddia edilen eser. Eski Anadolu Türkçesinin en önemli örneklerinden biri olan hikâye kitabının Osmanlı sahasında yazılmış pek çok nüshası bulunmaktadır. Türkçe olanların yurtiçi ve yurtdışı kütüphanelerinde tespit edilen nüsha sayısı toplam 58'dir (Yıldız 2011: 14-16). Bunların en eskisi, istinsah tarihi 855/1451 olan Budapeşte nüshasıdır (Hazai ve Tietze 2006: 14; Yılmaz 2010: 243). Eserin nüshaları kütüphanelerde Mollâ Lütfî, Neş'et Efendi, Lâmi'î ve Kâsım bin Mehmed adları üzerine kaydedilmişse de söz konusu isimlerin eserin mütercimi olmadığına ilişkin görüşler de yaygındır (Kurgan 1945; Kavruk vd. 2000: XI-XII). Dolayısıyla Türkçe olanların tercüme mi yoksa telif mi olduğu konusu belirsizdir. Mesela El-Ferec Ba’de’ş-Şidde’nin Paris nüshası üzerine yüksek lisans tezi hazırlayan Sevil Alparslan, bu nüshanın Mehmed bin Ömer el-Halebî’ye ait olduğunu tespit etmiştir (2016: 7). Mollâ Lütfî’nin hikâyeyi Türkçeye çevirdiğine ilişkin bilgi ise, Mecdî’nin Şekâik Tercümesi ile Kâtib Çelebi’nin Keşfü’z-Zunûn adlı eserinde geçmektedir. Keşfü'z-Zunûn'da Mollâ Lütfî'nin metni Tenûhî’den çevirdiği belirtilmiştir (Yazar 2011: 921). Ancak kütüphanelerde Mollâ Lütfî'nin çevirisinin herhangi bir nüshası tespit edilememiştir (Aksoy 1991: 32; Gökyay ve Özen 2005: 257).

El-Ferec Ba’de’ş-Şidde, Fars edebiyatına Arap edebiyatından Türk edebiyatına ise Fars edebiyatından giren bir türün adıdır (Kurgan 1945: 356-362; Seyidoğlu 1990: 11). Arap edebiyatında El-Ferec Ba’de’ş-Şidde adıyla hikâye kitabı yazan ilk müellif Ebu’l-Hasan el-Medâ’înî’dir. Daha sonra Arap edebiyatında bu türün en tanınmış yazarı Ebû Alî el-Muhassin et-Tenûhî olmuştur. 13. yüzyıldan itibaren Farsçaya çevrilen bu eserler, 15. yüzyılda Farsça üzerinden tercüme edilerek Türk edebiyatında da görülmeye başlamıştır. Ancak Türkçeye çevrilen metinlerin kaynağı olan Farsça nüsha bilinmemektedir. Adı “Sıkıntıdan sonra erişilen mutluluk” anlamına gelen kitap, 1001 gece masalları tarzında 42 hikâyeden oluşmaktadır. Hikâyelerde soylu ve zengin kişiler olan kahramanların başından bin bir türlü olağanüstü olay geçmekte, tüm zorlukları ve engelleri aşan bu kahramanlar mutlaka mutlu sona ulaşmaktadır (Yılmaz 2010: 243). 

Eser üzerine pek çok çalışma yapılmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır: "Kurgan 1945; Seyidoğlu ve Yavuz 1990; Koç 1998; Kavruk, Çaldak ve Yoldaş 2000, 2004; Hazai ve Tietze 2006; Parlatır ve Hazai 2007". 

Nâsirin biyografisi için bk. “Mollâ Lütfî, Sarı Lütfî, Deli Lütfî, Maktûl Lütfî, Lütfullâh”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/molla-lutfi-sari-lutfi-deli-lutfi 

Kaynakça


Aksoy, Mustafa (1991). Molla Lütfî’nin Risâle-i Mevlânâ Lütfî’si. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Alparslan, Sevil (2016). El-Ferec Ba’de’ş-Şidde - Paris Nüshası (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.

Gökyay, Orhan Şaik ve Ş. Özen (2005). “Molla Lutfî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 30. İstanbul: TDV Yay. 255-258.

Hazai, György ve A. Tietze (2006). Ferec Ba’deş-Şidde (Ein frühosmanisches Geschichtenbuch). Berlin: Klaus Schwarz Verlag.

Kavruk, Hasan ve S. Çaldak, K. Yoldaş (2000). El-Ferec Ba'de'ş-Şidde I (Karşılaştırmalı Metin) I. Malatya: Kubbealtı Yay.

Kavruk, Hasan, S. Çaldak, K. Yoldaş (2004). El-Ferec Ba'de'ş-Şidde (Karşılaştırmalı Metin) II. Malatya: Özserhat Yayıncılık.

Koç, Mustafa (1998). El-Ferecü Ba‘de’ş-Şidde. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Kurgan, Şükrü (1945). “Osmanlı Devrinde Mensur Hikayeciliğimize Ait Bir Eser”. Belleten, (4-5): 353-382.

Parlatır, İsmail ve G. Hazai (2007). Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi’ndeki Türkçe El Yazmaları Kataloğu. Ankara: TÜBA Yay.

Seyidoğlu, Bilge ve O. Yavuz (1990). Güçlükten Kolaylığa Kederden Sevince. Ankara: KB Halk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yay.

Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Yıldız, Çetin (2011). El-Ferec Ba'de'ş-Şidde'de Motif İncelemesi (İlk Yirmi Hikâye). Yüksek Lisans Tezi. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi.

Yılmaz, Emine (2010). "György Hazai, Andreas Tietze, Ferec ba’d eş-şidde (Ein frühosmanisches Geschichtenbuch). Berlin: Klaus Schwarz Verlag 650 s". Bilig, (52): 243-248.

Atıf Bilgileri


Altundaş, Uğur. "EL-FEREC BA’DE’Ş-ŞİDDE [TERCÜMESİ] (MOLLÂ LÜTFÎ ?)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/el-ferec-ba-de-s-sidde-tercumesi-molla-lutfi. [Erişim Tarihi: 07 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HAR-NÂME / RİSÂLE FÎ-USLU ŞÜCÂ’ (MOLLÂ LUTFÎ) Mollâ Lutfî Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
2 RİSÂLE / RİSÂLE-İ MEVLÂNÂ LÜTFÎ / RİSÂLE-İ MEVLÂNÂ LÜTFÎ MİN-İLMÜ’L-BELÂGA VE ME'ÂNÎ (MOLLÂ LÜTFÎ) Mollâ Lütfî, Sarı Lutfî, Deli Lütfî, Maktûl Lütfî, Lütfullâh Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
3 RİSÂLE FÎ TAHKÎKİ VUCÛDİ’L-VÂCİB (VUCÛDU’L-MEBDEİ’L-EVVEL) Molla Lütfî, Sarı Lutfî, Deli Lütfî, Maktûl Lütfî, Lütfullâh AHMET CAHİD HAKSEVER
Görüntüle
4 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
5 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
6 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
7 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
8 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
9 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
10 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
11 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
13 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle