1216/1801-02 yılında Harput’ta doğan Ömer Naʻîmî Efendi’nin (ö. 1299/1882), Bûsîrî’nin (ö. 696/1297?) Kasîde-i Bürde’si için kaleme aldığı Arapça mensur şerh. Kasîde-i Bürde şarihi olarak şöhret kazanan ve tahsilini tamamladıktan sonra babası Hacı Ahmed Efendi gibi Harput müftülüğü yapan Ömer Naʻîmî Efendi’nin söz konusu eseri, Mısır valisi Mehmed Ali Paşa’nın övgüsüne mazhar olmuş ve onun emriyle önce Mısır’da sonra da İstanbul’da bastırılmıştır. Ömer Naʻîmî, kaside kelimesiyle telaffuz açısından uyuşması için “asîde” sözcüğünü kullanmış ve eserine el-Asîdetü’ş-Şühde Şerhu Kasîdeti’l-Bürde (Kasîde-i Bürde Şerhine Dair Bal Bulamacı) adını vermiştir. Ömer Naʻîmî’nin 1243/1827-28 yılında çok genç yaştayken tamamladığı bu eser, dil ve üslup açısından değerini ve rehber olma özelliğini hâlâ korumaktadır. Kasîde-i Bürde şerhlerinin en önemlileri arasında yer alan eserde zorluk arz eden hemen hemen bütün kelimelerin sarf, nahiv, semantik ve belagat açısından yapısal ve anlamsal tahlilleri yapılmıştır. Naʻîmî’nin ders aldığı hocalardan Kayserili Sarı Abdullah-zâde Mehmed Efendi’nin bu şerh üzerinde büyük tesiri olmuştur. Naʻîmî, şerhinin mukaddimesinde bu noktaya temas etmekte, 1241/1825-26 yılında Mehmed Efendi’den Kasîde-i Bürde’yi okumaya başladığını, hocasının açıklamalarını eksiksiz toplayıp bir araya getirdiğini, bunlara dilbilgisi ve belagatle ilgili izahlar eklediğini ve eserini bu şekilde oluşturduğunu ifade etmektedir.

Eserin mukaddimesinde kullanılan üslupla şerh bölümünde kullanılan üslup birbirinden farklılık arz etmektedir. Zira mukaddimede müsecca nesir hususiyetlerini taşıyan bir üslup hâkimken şerhte sanatlı nesirden uzak, duru ve sade dil özelliklerini görmek mümkündür. Bu itibarla kaynak beyitler hakkında çeşitli yönlerden yapılan doyurucu açıklamalar, okuyucuyu zorlamadan kolaylıkla anlaşılabilmektedir. Naʻîmî, bir beytin şerhini yaparken bu beyitle bir önceki beyit arasında münasebet kurmuş ve bunu yapmadan gramerle ilgili açıklamalara girmemiştir. Gramerle ilgili açıklamalarda kelimelerin hem sarf bakımından türünü hem de fiillerin ve isimlerin sıygasını/kipini belirtmiştir. Naʻîmî; meânî, beyân ve bedîʻ gibi belagat ilmini ilgilendiren hususlarda da oldukça başarılı açıklamalar yapmış ve belagatle alakalı sanatların beyitlere kattığı güzellikleri okuyuculara aktarmaya çalışmıştır. Kaynak beyitlerde geçen kelimelere bazen kısa bazen de ayrıntılı açıklamalar getiren Naʻîmî, eserini zenginleştirmek adına atasözü ve deyimlerden, Kur’ân ve hadislere dayalı tefsir ve fıkıh gibi ilim dallarından da istifade etmiştir.

Şerhin Süleymaniye Kütüphanesi ve bağlı kütüphanelerde Mısır ve İstanbul matbaalarında basılmış 52 adet matbu nüshası bulunmaktadır. Müellif hattıyla yazma nüshası ise Ankara Milli Kütüphane 01 Hk 311/1 numarada 1b-112a sayfaları arasında kayıtlıdır (Nüshalarla ilgili detaylı bilgi için bk. Yücel 2020a: 113-116, Yücel 2020b: 171-179). Eser üzerine bir doktora tezi hazırlanmıştır (Yücel 2020a).

Şairin biyografisi için bk. “Naʻîmî, Ömer”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/naimi-omer