Hasan Bedreddin ve Mehmed Rif'at tarafından "Temaşa" genel başlığı altında yayımlanan bir dizinin birinci cildinin 6. eseri. Ebü’l-Fidâ,  “Mudhik opera,” (Hasan Bedreddin ve Mehmed Rif'at 1292/1875: 356) tanıtımıyla okuyucuya sunulmuştur. Eser, Batılı anlamda “tiyatro” türünün henüz emekleme safhasında olduğu Tanzimat devri Türk edebiyatında, bu türün bir üst aşaması denilebilecek operanın örneklerinden olması yönüyle dikkate değer. Ancak, döneminde “ilk” ya da “tek” gibi önemli bir sıfat taşımaz. O dönemde tiyatro sahnelerinde yaşanan rekabet, edipleri bu tarz opera ve operetler yazmaya veya çevirmeye yöneltmiştir. Bu tarz eserlerin sayısı, küçümsenemeyecek kadar çoktur. Bunlar içinde Ebü'l-Fidâ'nın dikkate değer tarafı, tiyatro sahnelerinde yaşanan rekabete malzeme temin etmek için kaleme alınan telif operalara sayı bakımından katkıda bulunmuş olmasıyladır. Oyunun üzerinde durulması gereken bir özelliği de taşıdığı “mudhik” sıfatıdır.

Çağdaş tiyatro terminolojisindeki adı “operakomik” olan “mudhik opera”nın temeli, 18. yüzyılda Fransa’da atılmıştır. İlk örnekleri, araya şarkılar serpiştirilmiş yergili komedilerken, bir süre sonra gündelik yaşam içinde rastlanan insanların öyküsü de konu olarak alınmaya başlanmış ve öbür operalardan yalnızca sözlü diyaloglar içermesiyle ayrılan ciddî müzikli oyuna dönüşmüştür. Türün gittikçe gelişmesiyle konular daha da romantik bir hâl almıştır. Bu türün Türk edebiyatındaki örneklerinden olan Ebü'l-Fidâ, siyasal zobalığın yenilgiye uğratılması ve barındırdığı romantik unsurlarla “operakomik/mudhik opera”nın Avupa’daki son döneminde görülen özelliklerini yansıtır. “Mudhik opera”nın bir özelliği olarak yarısı manzum yarısı mensur olan eserin manzum kısımlarında her mısranın başına o mısranın kaç heceden meydana geldiğini gösteren rakamlar konulmuştur. Mehmet Rif'at ve Hasan Bedreddin, eserin baş tarafına koydukları bir açıklamayla bunun ne anlama geldiğini okuyucuya anlatmışlardır. Böyle bir “ihtar ve tarif”, türün bütün özelliklerinin okuyucu ve seyirci kitlesi tarafından henüz tam anlamıyla anlaşılmadığını, zaman zaman onları bilgilendirmek için bu tarz açıklamaların yapılması gerektiğini gösteren bir örnek olması bakımından önemlidir.

Esere ad olan Ebü'l-Fidâ, aynı zamanda vakanın ikinci derecedeki kişilerinden birinin adıdır. Ebü'l-Fidâ emir olduğu için siyasal otorite sahibi, nüfuzlu biridir; fakat olay örgüsü içinde oynadığı rol açısından ikinci derecededir. Bu bakımdan esere onun adının verilmiş olması ilginçtir. Arap kabilelerinden birindeki toplumsal yaşayıştan kesitlerin yanında, aşk temasının da ağırlıklı şekilde öne çıktığı eserde vaka kurgusu oldukça basittir. Buna rağmen vakanın kurgulanmasında teknik yönden bazı hatalar vardır. Oyunun değişik kısımlarına yerleştirilmiş bazı didaktik unsurlar bulunur. İlm-i nücumun aldatmacadan ibaret bir uğraş olduğunun vurgulanması (Hasan Bedreddin ve Mehmed Rif'at 1292/1875: 390) buna örnektir. Bu gibi kısımlar, “faydacı edebiyat” anlayışının yansımalarıdır.

Yazarların biyografisi için bk. “Manastırlı Mehmed Rifat”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rifat-manastirli-mehmed / “Bedri Paşa, Kütahyalı”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bedri-pasa-kutahyali