- Yazar Biyografisi (TEİS)
Vecdî, Boğuk-zâde Abdülbâkî - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Nusret GEDİK
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:05/10/2021
DÎVÂNÇE (VECDÎ, BOĞUK-ZÂDE ABDÜLBÂKÎ)
şiirlerVecdî, Boğuk-zâde Abdülbâkî (d. ?/? - ö.4 Ramazan 1071/ 3 Mayıs 1661)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Vecdî mahlası ile şiirler kaleme almış olan Dîvân-ı Humâyûn kâtiplerinden Boğuk-zâde Abdülbâkî’nin tek eseridir. Nüshalar arasında farklılıklar göstermekle beraber yayıma hazırlanan Dîvânçe’de 1 tarih kasidesi, 2 müzeyyel gazel, 3 noksan gazel dâhil olmak üzere 70 gazel, biri kıt’a-i kebire olmak üzere 9 kıt’a, 6 rubâî, 18 muammâ ve 1 müfred yer almaktadır (Mermer 2002). Bu şiirlerin yekûnu ise 550 beyit civarındadır. Eserde yer alan tek kaside, Köprülü Mehmed Paşa için kaleme alınmış olup Yanova kalesinin fethi üzerine söylenmiştir. İki adet müzeyyel gazellerden ilki Şâmî-zâde (ö. 1098/1686)’ye diğeri ise şair Mezâkî (ö. 1087/1676)’ye sitayiştir.
Vecdî’nin gazelleri klâsik kaideye uygun olarak 5 veya 7’li beyitler hâlinde söylenmiştir. Şair, her harf için gazel söyleme geleneğine ise uymamış eserinde sadece 15 harfle gazel söylemeyi tercih etmiştir. Gazellerde redif kullanmayı önemseyen Vecdî’nin sadece 3 gazeli rediften yoksundur. Dîvânçe’de yer alan şiirlerde şair, en çok aruzun “hezec” bahrini kullanırken bunları sırasıyla “remel” ve muzârî” bahirleri izlemektedir. Her ne kadar klâsik Türk edebiyatının önde gelen şairlerinden olmasa da Vecdî, akıcı ve sade gazelleri ile 17. yy. Türk edebiyatında adı unutulmamış, tezkirelerde kendisinden sitayişle bahsedilen bir şair olarak anılmıştır. Güftî onun için “Osmanlı ülkesinin değişik söyleyişli bir şairi” lafzını kullanırken, Safâyî ise “asrının seçkin şairlerinden” biri olarak ondan bahsetmiştir. Şeyhî Mehmed Efendi onu “şiir ve inşâda mâhir” bir şair olarak kabul eder. Seyrek-zâde Mehmed Âsım ve İsmail Beliğ de şairin şiirlerinden çokça örnek vermiştir. Dîvânçe, muhteva olarak incelendiğinde şairin klâsik söyleyişe sahip bir edâ ile şiirler kaleme aldığı görülmektedir. Hâliyle Ziyâ Paşa’nın Harâbât’ında onun hakkında Nâbî (ö. 1124/1712) ekolüne mensup olduğunu söylemesi doğru değildir. Yer yer Sebk-i Hindî özelliği gösteren beyitler Dîvânçe’de bulunmaktaysa da şairi Sebk-i Hindî üslubu içerisinde de değerlendiremeyiz. O, dostlarından Mezâkî (ö. 1087/1676), Fehîm-i Kadîm (ö. 1057/1647), Cevrî (ö. 1065/1654), ve Neşâtî (ö. 1085/1674) ile birlikte şiirler söyleyen klâsik üslup sahibi bir şairdir. Vecdî, eserinde dostlarının şiirlerine nazireler söylemiş, devrin şairleri de Vecdî’ye nazireler kaleme almışlardır. Aşk, âşık, sevgili etrafında şiirleri ile şair, klâsik geleneğe bağlı bir yol izlemiştir. Bu açıdan değerlendirildiğinde şairin şiirleri “âşıkâne” ve “rindâne” olarak değerlendirilebilir.
Dîvânçe’nin bugüne kadar otuz dokuz nüshası ele geçmiştir. Çeşitli kütüphanelerde nüshaları bulunan eser, Fâik Reşâd tarafından 1289 ve 1308 tarihlerinde iki kere basılmıştır.
Eser, 28 nüsha üzerinden tenkitli metin olarak yayımlanmıştır (Mermer 2002). Ayrıca eser üzerinde bir adet lisans (İyidiker 1978), iki adet yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Sarı 1993, Yanmaz 1995).
Şairin biyografisi için bk. “Vecdî, Abdülbâkî.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vecdi-abdulbaki
Eserden Örnekler
Gazel
Dil virdüm anun zülfine tûl-i emel aldum
Âzâde iken zevki degişdüm kesel aldum
Ser-bâzlıgum şâhididür zülfi başumda
Ben ma‘reke-i ‘aşk-ı cevânânda tel aldum
Sâkînün elin öpdüm olup mest-i harâbât
Eller ayagın öpdügi âdemden el aldum
Ey tîrini sînemde görüp reşk iden ahbâb
Çok görmen anı bana ki câna bedel aldum
El tügmelerin çözdi ben emdüm leb-i la‘lin
Kân açdı ‘adû gerçi ki ben mâ-hasal aldum
Virdüm yolına nakd-i dil ü cân-ı ‘azîzi
Yûsuf gibi bir misli bulınmaz güzel aldum
Teslîm ider erbâb-ı sühan şi‘rüme Vecdî
Meydân-ı ma‘ânîyi bu gün bî-cedel aldum (Mermer 2002: 113-114)
Gazel
Mestâne dili meclis-i rindâna getürdüm
Bir bülbül-i şûrîde gülistâna getürdüm
Efsûn ile şemşîrün alup gamze-i mestün
Hıfz itmek içün sîne-i ‘uryâna getürdüm
Bî-minnet-i Hızr u güzer-i vâdî-i zulmet
Ser-çeşme-i hayvânı leb-i câna getürdüm
Erbâb-ı safâ ile idüp ‘işrete âgâz
Dest-i emeli çâk-ı girîbâna getürdüm
Bir dürr-i girân-mâye gazel bahr-i beyândan
Hâk-i kadem-i kadr-şinâsâna getürdüm
İtlâf-ı güher eylemedüm nazm ile Vecdî
Bir kândan alup gevheri bir kâna getürdüm (Mermer 2002: 111-112)
Rubâî
Sanman mey-i câm-ı ‘amelîden içerüz
Peymâne-i feyz-i ezelîden içerüz
Reşk eylemesün mi bize ehl-i cennet
Biz kevseri hep dest-i ‘âlîden içerüz (Mermer 2002: 154)
Kaynakça
Açıkgöz, Cenk (2021). “Hem Vecdî Hem de Fuzûlî Divanlarında Bulunan İki Rubai Üzerine.” Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 11(22): 169-188.
İyidiker, Nihat (1978). Vecdî Divanı. Mezuniyet Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Mermer, Ahmet (2002). XVII. Yüzyıl Dîvân Şâiri Vecdî ve Dîvânçesi. Ankara: MEB Yay.
Mermer, Ahmet (1997). “XVII. Yüzyıl Divan Şâiri Vecdi.” Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi I(2): 119-126.
Sarı, Sebahaddin (1993). Vecdî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
Yanmaz, Eşref (1995). Vecdî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Karşılaştırmalı Metni. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
| 2 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Doç. Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
| 3 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 4 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
| 5 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 6 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 7 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 8 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 9 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 10 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |