DÎVÂNÇE (SA’DÎ)
şiirler
Saʿdî, Îsâ-zâde Seyyid Mehmed Saʿdeddîn (d.1218/1803 - ö. 24 Cümadelûlâ 1283/4 Ekim 1866)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sa’dî mahlaslı şair Îsâ-zâde Seyyid Mehmed Sa’deddîn Efendi’nin gençliğinde yazdığı şiirlerden meydana gelen eseri. Dîvânçe’nin başındaki üç varakta Sa’dî’nin hayatı hakkında Suud Yavsı’nın verdiği bilgiler, ardından sırasıyla “22 gazel, 1 nazm, 3 şarkı, 1 tahmis, 1 tesdis, 2 nazm (na’t), 1 rubaî (na’t)” yer almaktadır. Tümü aruzla yazılmış bu şiirlerde günlük konuşma diline ait özellikler nedeniyle Arapça, Farsça kelimelerle Farsça tamlamaların yoğunlaştığı beyitlerde bile Türkçe söyleyiş hakimdir. Bunlar edebî sanatlara boğulmadan, açık ve samimi bir üslupla kaleme alınmıştır. İki nazm ve bir rubaînin dışındakilerde beşerî aşk duyguları işlenmiştir. Aşk, sevgili, âşık ve rakibe ilişkin olarak divan şiirinde sıkça karşılaşılan anlatım tarzının dışına çıkılmamıştır. Aynı benzetmenin birkaç kez kullanıldığı ve yer yer tekrara düşüldüğünün görüldüğü şiirlerde gerek şekil gerekse muhteva açısından yenilik yoktur. Dîvânçe’nin Nedîm ve takipçilerinin söyleyiş özelliklerini hatırlatan bir metin olduğunu belirtmek mümkündür.

Eserin tek nüshası “Millet Kütüphanesi, 34 Ae Manzum 309/1”de bulunmaktadır. Bu nüsha Millet Kütüphanesi memurlarından ve Sa’dî’nin kızının torunu olan Suud Yavsı (Ebussuudoğlu) tarafından müellif hattı mecmuadan 4 Rebiüssânî 1355/24 Haziran 1936 tarihinde istinsah edilmiş ve Dîvânçe-i Îsâ-zâde ismi verilmiştir. Ancak müellif hattı mecmua ortada yoktur. Şairin torunları da yazmanın nerede olduğuna dair bir şey bilmemektedir. Nüshanın mikrofilmi Ankara Millî Kütüphane MFA A-4053’te Dîvân-ı Sa’dî adıyla kayıtlıdır. Sa’dî Dîvânçesi bir incelemeyle birlikte makale olarak yayımlanmıştır (Kutlar 2003; Kutlar Oğuz 2021). İkinci baskıda kimi değişiklikler yapılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Sa’dî, Îsâ-zâde Seyyid Mehmed Sa’deddîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sadi-isazade-seyyid-mehmed-sadeddin

Eserden Örnekler


                            Gazel

Gûş edin gonce dehânında ne hoş sohbet var 

Gül-şekerveş deheninde ne aceb lezzet var

 

Geliyor yosma kıyâfetle tebessüm ederek

Gelişinde gülüşünde ne güzel hâlet var

 

Âşıkın kanda görürse o tegâfül ediyor

Bilip efgendeyi bilmezleniyor hikmet var

 

Gördügüm dem seni ey ârızı gül serv-i revân

Kendimi derk edemem bende de bir hayret var

 

Bûse-i laʿl-i lebi âşık-ı dil-hastesine

Sa'diyâ câna safâ-bahş oluyor sıhhat var (Kutlar Oğuz 2021: 236).

 

                            Gazel 

Zîr-i fesden perçemin uşşâka cânân gösterir

Gûyiyâ ebr içre rûyun mihr-i rahşân gösterir


Pertev-efşân olmuş ol ruhsâr-ı yâri seyr edin

Ol hilâl ebrûları bir mâh-ı tâbân gösterir


Geh tegâfül gösterip çeşmiyle eyler kec-nigâh

Gâh lutf ile ruhun gül gibi handân gösterir


Tutma kapma mülk-i hüsn içre benimdir remzine

Turresin zencîr eder gâhîce çevgân gösterir


Sa'diyâ gam çekme belki rahm eder bir gün o şûh

Hânede gizli seni bir gece mihmân gösterir (Kutlar Oğuz 2021: 236).


                        Şarkî

                            I

Geldi bin nâz ile bezme bu gece ol gonce-leb

İltifât etmez bana aslı nedir bilsem aceb

Vuslatı bâgında gül-çîn olmaga etdim edeb

Var ise budur efendim infi’âline sebeb


                            II

Hâlime etmez terahhum n’eyleyim ol hüsnü mâh

Aşk ile leyl ü nehâr olmakdadır hâlim tebâh

Rûyuna karşı bu şeb meclisde etdim bir kez âh

Var ise budur efendim infi’âline sebeb


                            III

Gül-şen-i âlemde gûyâ kaddin olmuş nev-nihâl

Verd-i ruhsârın gören âşıkda yok sabra mecâl

Hâlini i’lâm içün dil sana etdi arz-ı hâl

Var ise budur efendim infi’âline sebeb


                            IV

Sa’diyâ hûbân içinde şimdi yârin bî-bedel

N’eyleyim agyâr ile ülfetden ol meh çekmez el

Dedim ol hod-bîne yüz verme kerem kıl ey güzel

Var ise budur efendim infi’âline sebeb (Kutlar Oğuz 2021: 243-244).

Kaynakça


Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmânlı Müellifleri. C. II. İstanbul.

İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (2002). Son Asır Türk Şairleri Kemâlü’ş-Şuarâ). C. IV. (hzl. İ. Baştuğ). Ankara: AKM Yay.

İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1969). C. IV. İstanbul: MEB Yay.

Kutlar, Fatma Sabiha (2003). "Sa’dî ve Dîvânçe’si". Türkoloji Dergisi, XVI (2): 193-219.

Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha (2021). "Sa’dî ve Dîvânçe’si". Hacettepe Türkoloji, 50. Yıl Armağanı. Ankara: Nobel Yay. 227-248.

Mehmed Süreyyâ Bey (1311). Sicill-i Osmânî. C. 3. İstanbul.

Saʿdî. Dîvânçe-i Îsâ-zâde. Millet Kütüphanesi, 34 Ae Manzum 309/1

Saʿdî. Dîvân-ı Saʿdî. Ankara Millî Kütüphane MFA A-4053 (Mikrofilm).

Tuman, Mehmet Nâil (2001). Tuhfe-i Nâilî, Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I. (hzl. C. Kurnaz ve M. Tatcı). Ankara: Bizim Büro Yay.

Atıf Bilgileri


Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha. "DÎVÂNÇE (SA’DÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-sa-di-isa-zade. [Erişim Tarihi: 08 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
2 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
3 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
4 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
5 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
6 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
7 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
8 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle