DÎVÂNÇE (FİGÂNÎ)
şiirler
Figânî (d. ?/? - ö. 938/1531-32)

ISBN: 978-9944-237-87-1




XVI. yüzyılın maktul şairlerinden Trabzonlu Ramazan Figânî’nin şiirlerinin toplandığı eser. Figânî’nin hayatta iken kendi dest-i hattıyla tertip ettiği mürettep bir divan yahut divançe günümüzde elde mevcut değildir. Bu durum onun genç yaşta idam edilmesine bağlanabilir.

Abdülkadir Karahan’ın 1966 yılında neşrettiği Figânî Dîvânçesi’nde yer alan şiirler de naşirin İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Edirne Selimiye Kütüphanesi, Paris Bibliothéque Nationale ve kendi şahsi kütüphanesinde yer alan iki adet yazma mecmuaya dayanmaktadır (Karahan 1966: V-VIII). Derlenen şiirlerin tamamı bu mecmualarda yer almaktadır. Mecmualarda derlenen şiirlerden hareketle oluşturulan Figânî Divançesi’nde 8 kaside, 107 gazel, 2 tahmis mevcuttur (Karahan, 1966; Çaylı Cankurt, 2015). Kasideler, Kanunî Sultan Süleyman, Sadrazam İbrahim Paşa, Muhammed b. Yusuf, Cenâbî Bey ve Defterdar İskender Çelebi’ye sunulmuştur. İki tahmis, Necâtî Beg ve Hisâlî’nin gazeline yapılmıştır.

Devrin tezkire müellifleri onun şiirleri hakkında olumlu görüşler beyan ederken tarihçi Gelibolulu Mustafa Ali ise yer yer eleştirilerde bulunur. Gelibolulu Ali, Figânî için olgun bir üstadın yanında yetişse, genç yaşta idam edilmeyip uzun bir ömür sürse devrin ünlü, üstat şairlerinden biri olabileceğini belirtir. (Levend, 1970: 274). Figânî’nin şiirlerinde atasözleri ve deyimlerin kullanıldığını, orijinal hayallerin, mazmunların yer aldığını söylemek mümkündür.

Figânî’nin şiirleri üzerine akademik olarak 1957 yılında Feruze Kölan tarafından bir lisans tezi, 1966 yılında Abdülkadir Karahan tarafından bir kitap, 2015 yılında Gülşen Çaylı Cankurt tarafından da bir yüksek lisans tezi,  ayrıca şiirlerin tahlili hususunda da 2003 yılında Gülşen Ozan tarafından bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. "Figânî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/figani

Eserden Örnekler


Gazel

Ey sabâ âhumı var milket-i cânâna ilet

Mûr-i lengem beni dergâh-i Süleymâna ilet


Dil saçında salınup cân dahi zindânda yatur

Niçedür kim birin as birini zindâna ilet


Ben bu gurbetde garîbem ger ölem fürkat ile

Ey sabâ hâlümi lutf it der-i cânâna ilet


Niçe bir bülbülini ide gülistândan ırag

Ruhı gül lebleri mül gözleri mestâna ilet


Şi‘rini her ki Figânî gibi geyürse libâs

Germ olup nazmına dir var bunı Sultâna ilet  (Karahan1966: 37)



Gazel

Kaşlarun tugrâsı cânâ âfitâb üstindedür

Şekl-i bismillâha benzer kim kitâb üstindedür


Âfitâb-ı ‘âlem-ârâ gördügince ruhlarun

Zerre-veş ditrer felek üzre hicâb üstindedür


Dâglar yakdum ruhun şevkiyle dilde lâle-vâr

Ol sebebdendür ki kalbüm ıztırâb üstindedür


‘Âkil isen ‘âlemün nakşın görüp meyl eyleme

Köhne bir vîrânedür bünyâdı âb üstindedür


Tutalum kim ser-be-ser sultân-ı ‘âlemsin bu gün

Ey Figânî menzilün âhir türâb üstindedür    (Karahan 1966: 45)

Kaynakça


Çaylı Cankurt, Gülşen (2015). Figanî Divanı Gramatikal İndeksi. Yüksek Lisans Tezi. Aydın. Adnan Menderes Üniversitesi.

İnan, Göker (2020). “İbrahim Paşa’nın Budin’den Getirttiği Heykeller, Şair Figânî ve Ölümüne Dair Yeni Tespitler”. Cemal Aksu Armağanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yay. 475-507.

Karahan, Abdülkadir (1966). Kanunî Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden Figanî ve Divançesi. İstanbul. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.

Karahan, Abdülkadir (1949). "XVI. Asır Divan Şairlerinden Figanî ve Şiirleri". İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 3. (2-3): 389-410.

Kölan, Feruze (1957). Figani Hayatı ve Şiirleri. Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Levend, Agâh Sırrı (1970). “Figanî ve Divançesi” Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten, 18: 271-277.

Ozan, Gülşen (2003). Figânî Divançesi’nin Tahlîli. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Alpaydın, Bilal. "DÎVÂNÇE (FİGÂNÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-figani. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
2 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
4 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
5 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
6 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
10 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle