DÎVÂNÇE (FÂ'İZ)
şiirler
Fâ'iz, Câbî-zâde Halîl Fâ’iz Efendi (d. 1085/1674-75 - ö. 11 Cemâziyelevvel 1134/27 Şubat 1722)

ISBN: 978-9944-237-87-1


"Fâ'iz" mahlaslı Câbî-zâde Halîl Fâ’iz Efendi'nin üç dilde şiirlerini ihtiva eden eseri. Dîvânçe'de,  Türkçe  1 kaside, 20 gazel, 10 rubai, 13 kıta, 13 matla, 4 müfred, 1 mısra; Farsça 14 gazel, 1'i Farsça-Arapça mülemma olmak üzere 7 rubai, 8 matla, 3 müfred, 1 mısra ve  Arapça 1 gazel, 1 kıta ve 1 rubai vardır.

Üç dille de şiir yazacak kadar Arapça ve Farsçaya vâkıf olduğu anlaşılan Fâ'iz, genellikle fikrin  ağır bastığı hikemî şiirler söylemiş ve şiirlerinde Nâbî gibi devriyle ilgili eleştirilere yer vermiştir.  Rubai, muamma ve lugazları bu yönünün ön plana çıktığı şiirlerdir. Onda, yer yer lirik, tasavvufi ve rindane bir eda ile yazılan şiirlere de rastlanır. Zaman zaman Sebk-i Hindî etkisiyle, alışılmışın dışında  mazmunlara, soyutu somutlaştıran tamlamalara  ve  muğlak ifadelere yer verilir.  Fakat bu üslubun ağır ve ağdalı dili onda görülmez. Bazen de  şiirlerinde halk diline özgü  kelimeleri tercih eder.

Fâ’iz’in gazellerinin önemli bir bölümü çeşitli şairlere nazire olarak kaleme alınmıştır. Nazirelerinde ismini andığı şairler şunlardır: Ârif Efendi, Şehrî-i Rodoscukî, Râmî Efendi, Rüşdî Efendi, Nâbî, Kâmî Efendi-i Edirnevî. Dîvânçedeki tek kaside Mehmed Râmî Paşa’nın övgüsünde yazılmış bir bahariyyedir. Kıt'alar ise, doğum, ölüm, imar gibi önemli hadiselere düşülmüş tarihlerdir. O, tarih düşürürken hadiseleri zaman zaman edebî bir dille anlatmayı tercih eder. Şiirlerinde imale ve zihaf yapılan, hatta  vezinsiz olan mısralara da rastlanır.

Dîvânçe'nin tek nüshası, Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz FB 509’da kayıtlıdır. Bu nüshadaki Türkçe şiirler Özgür Kıyçak tarafından bir incelemeyle birlikte yayımlanmıştır (2019: 1862-1908). 

Şairin biyografisi için bk. “Fâ’iz, Câbîzâde Halîl Fâiz”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=d etay&detay=2780

Eserden Örnekler


Der-tetebbu'-ı Ârif Efendi

Ol rû-be-râh-ı aşk-ı cihânda reviş budur

Resm-i bihîn-i âşık-ı hüsrev-meniş budur


Her dâg-ı tâze sîne-i abdâl-ı aşkda

Ruhsâr-ı yâre manzar olur gösteriş budur


Râh-ı fenâda laht-ı cigerdür gıdâları

Erbâb-ı aşka hân-ı felekden horiş budur


Vir nakd mey-fürûşa mey-i lâle-rengi al

Sûk-ı metâ'-ı aşkda dâd u dihiş budur 


Eyle hadeng-i gamzeyi sînende terbiyet

Fâ'iz mezâk-ı aşka sezâ perveriş budur (Kıyçak 2019: 1885).

Kaynakça


Kıyçak, Özgür (2019). "Câbî-zâde Halîl Fâ'iz'in Türkçe Şiirleri". Tarih Okulu Dergisi, 12 (XLIII): 1862-1908.

Atıf Bilgileri


KIYÇAK, Özgür. "DÎVÂNÇE (FÂ'İZ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-faiz-tees-1. [Erişim Tarihi: 13 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle