- Yazar Biyografisi (TEİS)
Bahtî, Sultân I. Ahmed, Ahmed-i Evvel - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Bilal Alpaydın
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:27/09/2022
DÎVÂNÇE (BAHTÎ, SULTÂN I. AHMED)
şiirlerBahtî, Sultân I. Ahmed, Ahmed-i Evvel (d. 12 Cemâziyelâhir 998 / 18 Nisan 1590 – ö. 26 Zilkade 1026 / 25 Kasım 1617)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Bahtî ve Ahmed mahlaslarıyla şiirler yazan XIV. Osmanlı padişahı Sultân I. Ahmed’in şiirlerinin yer aldığı eseri. Şiirlerinde kullandığı Bahtî mahlası onun cülus tarihine (1012/1603) denk gelmektedir. Sultân Ahmed’in dîvânçesinin bilinen tek nüshası Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Efendi Manzum 53 numarada kayıtlıdır. Eserin adı ser-levhada "Eş'âr-ı Sultân Ahmed Hân-ı Evvel" adıyla kayıtlıdır. Rik‘a hattıyla yazılan eser 23 varaktan oluşmaktadır. Her sayfada ortalama on beyit olan divan kırk dört sayfadan müteşekkildir. Eserin istinsah tarihi ile müstensihi belli değildir. Klasik üslup üzere yazılan eserin dili devri içerisinde değerlendirildiğinde sadedir.
Dîvânçe’nin ilk beş şiiri münacaat olup bunları bir na‘t-ı şerif takip etmektedir. Daha sonra "Yevm-i Vilâdet-i Risâlet Penâhînün Nevrûz-ı Bahârun Bayram Gününe Tesâdüfünde İnşâd İdilmişdür, Der-Hakk-ı Mevlûd-i Şerîf-i Nebevî, Der-Hakk-ı Mâh-ı Ramazân-ı Şerîf, Der-Hakk-ı Mâh-ı Celîl-i Ramazân, Der-Hakk-ı Ramazân-ı Mübârek, Der-Hakk-ı Îd-i Şerîf, Der-Hakk-ı Ebâ Eyyûb-i Ensârî radıye anhü’l-Bârî, Der-Hakk-ı Hazret-i Mevlânâ, Der-Cennet Makarları Eğri Fâtihi Sultân Mehemmed Hân-ı Sâlisün Vefâtında Mersiye Gûne İnşâd Buyurmuşlardur" başlıklı şiirler yer almaktadır. Bu şiirleri takiben "Târîhî Ba‘zı Eş‘âr-ı Şâhâneleri" adıyla bazı dinî ve tarihî olayları anlatan on bir adet şiir gelmektedir. On birinci şiirdeki “Habîbün hürmetine ‘asker-i İslâm’a nusret vir” mısraı daha sonra terci‘-bend formunda bir sonraki şiire dahil edilmiştir. Gazeller kısmında 17 adet gazel yer alıp sonrasında Şeyhülislam Yahya Efendi’nin “‘Aşka kâbil dil mi yok şehr içre bir dilîr mi yok / Mest yok meclisde bilmem mey mi yok sâgar mı yok” matla‘lı gazelini tahmis gelmektedir (Tulum 1963; Kayaalp 2019). Dîvânçe'nin "tevârîh" başlıklı bölümünde 4 şiir, "murabba'ât" başlıklı bölümünde 36 şiir, "şarkıyyât" başlıklı bölümde 3 şiir, "ebyât" başlıklı bölümünde ise 4 beyit bulunmaktadır (Tulum 1963; Kayaalp 2019).
I. Ahmed’in şiirleri nicelik olarak fazla olmamakla birlikte kendi asrında da sonraki asırlarda da çok beğenilmiş, nazireler yazılmış ve bazıları bestelenmiştir. Onun şiirleri üzerine yazılan tahmisler, nazireler vs. kimi mecmuaların da tertip edilmesine vesile olmuştur. Fransa Milli Kütüphanesi’ne Supplement Turc 1035 numarasıyla kayıtlı mecmua ile Ahmed bin Seyfullâh’ın Bahtî’ye yazdığı tahmis ve nazirelerden oluşan mecmua bunun nümunelerindendir (Nuredini 2020; Özdemir 2018).
I. Ahmed’in Dîvânçesi birçok teze ve kitaba konu edilmiştir. Mertol Tulum tarafından bir lisans tezi (1963), İsa Kayaalp tarafından bir yüksek lisans tezi (1991), yine aynı yazar tarafından kitap olarak hazırlanmıştır (1999).
Şairin biyografisi için bk. "Bahtî, Sultan 1. Ahmed." Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bahti-sultan-ahmed
Eserden Örnekler
Dîger Münâcât
Dil hânesi pür-nûr olur
Envâr-ı zikrullâh ile
İklîm-i ten ma‘mûr olur
Mi‘mâr-ı zikrullâh ile
Her müşkil iş âsân olur
Derd-i dile dermân olur
Cânın içinde cân olur
Esrâr-ı zikrullâh ile
Gamgîn gönüller şâd olur
Dembesteler âzâd olur
Gümgeşteler irşâd olur
Âsâr-ı zikrullâh ile
Zikr eyle Hakk’ı her nefes
Allâh bes bâkî heves
Bes gayrıdan ümmîdi kes
Tekrâr-ı zikrullâh ile
Gör ehl-i hâlin fırkasın
Çâk etdi ceyb-i hırkasın
Devr eyle zikrin halkasın
Pergâr-ı zikrullâh ile
Terk et cihân ârâyişin
Nefsin gider âlâyişin
Bul cân ü dil âsâyişin
Efkâr-ı zikrullâh ile
Bahtî sana ikrâr eder
Tevhîdini tekrâr eder
İhlâsını iş‘âr eder
Eş‘âr-ı zikrullâh ile (Kayaalp1999: 200)
Der-hakk-ı Hazret-i Mevlânâ
Mesnevî’sin işidüp Hazret-i Mevlânâ’nun
Gûşvâr oldı kulagumda kelâmı anun
Def ü ney nâle kılup Mevlevîler itdi semâ‘
Eyledük yine bugün zevkını biz devrânun
Emr-i Mevlâ ile bir himmet ide Mevlânâ
Gele ayaguma hep kelleleri a‘dânun
Cedd-i a‘lâlaruma himmet idegelmişdür
Ben de umsam ne ‘aceb lutfını ol sultânun
Bahtiyâ bendesi ol Hazret-i Mevlânâ’nun
Taht-ı ma‘nîde odur pâdişehi devrânun (Kayaalp 1999: 207)
Kaynakça
Bahtî. Divançe. Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum 53.
İlgürel, Mücteba (1989). “Ahmed I”. İslam Ansiklopedisi. C. 2. Ankara: TDV Yay. 30-33.
Kayaalp, İsa (2019). Bahtî (Sultan I. Ahmed) Divân. Ankara: KTB Yay.
Kayaalp, İsa (1991). I. Ahmed ve Divanı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Kayaalp, İsa (1999). Sultan Ahmed Divanı’nın Tahlili. İstanbul: Kitabevi Yay.
Nuredini, Melek (2020). Mecmûa-i Sultan Ahmed (İnceleme-Çeviri Yazı Metin ve Mestap’a Göre Tasnifi-Tıpkıbasım). Doktora Tezi. Ankara. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
Özdemir, Mehmet (2018). “Bahtî’nin Şiirlerine Ahmed Bin Seyfullah’ın Tahmîs ve Nazîreleri”. Hikmet, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı (4): 371-414.
Tulum, Mertol (1963). Bahtî Divanı’nın Transkripsiyonu ve Şairin Edebî Şahsiyeti. Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
2 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
3 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
4 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
5 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
6 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
7 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
8 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
9 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |