DÎVÂNÇE (BAHTÎ, SULTÂN I. AHMED)
şiirler
Bahtî, Sultân I. Ahmed, Ahmed-i Evvel (d. 12 Cemâziyelâhir 998 / 18 Nisan 1590 – ö. 26 Zilkade 1026 / 25 Kasım 1617)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bahtî ve Ahmed mahlaslarıyla şiirler yazan XIV. Osmanlı padişahı Sultân I. Ahmed’in şiirlerinin yer aldığı eseri. Şiirlerinde kullandığı Bahtî mahlası onun cülus tarihine (1012/1603) denk gelmektedir. Sultân Ahmed’in dîvânçesinin bilinen tek nüshası Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Efendi Manzum 53 numarada kayıtlıdır. Eserin adı ser-levhada "Eş'âr-ı Sultân Ahmed Hân-ı Evvel" adıyla kayıtlıdır. Rik‘a hattıyla yazılan eser 23 varaktan oluşmaktadır. Her sayfada ortalama on beyit olan divan kırk dört sayfadan müteşekkildir. Eserin istinsah tarihi ile müstensihi belli değildir. Klasik üslup üzere yazılan eserin dili devri içerisinde değerlendirildiğinde sadedir.

Dîvânçe’nin ilk beş şiiri münacaat olup bunları bir na‘t-ı şerif takip etmektedir. Daha sonra "Yevm-i Vilâdet-i Risâlet Penâhînün Nevrûz-ı Bahârun Bayram Gününe Tesâdüfünde İnşâd İdilmişdür, Der-Hakk-ı Mevlûd-i Şerîf-i Nebevî, Der-Hakk-ı Mâh-ı Ramazân-ı Şerîf, Der-Hakk-ı Mâh-ı Celîl-i Ramazân, Der-Hakk-ı Ramazân-ı Mübârek, Der-Hakk-ı Îd-i Şerîf, Der-Hakk-ı Ebâ Eyyûb-i Ensârî radıye anhü’l-Bârî, Der-Hakk-ı Hazret-i Mevlânâ, Der-Cennet Makarları Eğri Fâtihi Sultân Mehemmed Hân-ı Sâlisün Vefâtında Mersiye Gûne İnşâd Buyurmuşlardur" başlıklı şiirler yer almaktadır. Bu şiirleri takiben "Târîhî Ba‘zı Eş‘âr-ı Şâhâneleri" adıyla bazı dinî ve tarihî olayları anlatan on bir adet şiir gelmektedir. On birinci şiirdeki “Habîbün hürmetine ‘asker-i İslâm’a nusret vir” mısraı daha sonra terci‘-bend formunda bir sonraki şiire dahil edilmiştir. Gazeller kısmında 17 adet gazel yer alıp sonrasında Şeyhülislam Yahya Efendi’nin “‘Aşka kâbil dil mi yok şehr içre bir dilîr mi yok / Mest yok meclisde bilmem mey mi yok sâgar mı yok” matla‘lı gazelini tahmis gelmektedir (Tulum 1963; Kayaalp 2019). Dîvânçe'nin "tevârîh" başlıklı bölümünde 4 şiir, "murabba'ât" başlıklı bölümünde 36 şiir, "şarkıyyât" başlıklı bölümde 3 şiir, "ebyât" başlıklı bölümünde ise 4 beyit bulunmaktadır (Tulum 1963; Kayaalp 2019).

I. Ahmed’in şiirleri nicelik olarak fazla olmamakla birlikte kendi asrında da sonraki asırlarda da çok beğenilmiş, nazireler yazılmış ve bazıları bestelenmiştir. Onun şiirleri üzerine yazılan tahmisler, nazireler vs. kimi mecmuaların da tertip edilmesine vesile olmuştur. Fransa Milli Kütüphanesi’ne Supplement Turc 1035 numarasıyla kayıtlı mecmua ile Ahmed bin Seyfullâh’ın Bahtî’ye yazdığı tahmis ve nazirelerden oluşan mecmua bunun nümunelerindendir (Nuredini 2020; Özdemir 2018).

I. Ahmed’in Dîvânçesi birçok teze ve kitaba konu edilmiştir. Mertol Tulum tarafından bir lisans tezi (1963), İsa Kayaalp tarafından bir yüksek lisans tezi (1991), yine aynı yazar tarafından kitap olarak hazırlanmıştır (1999).

Şairin biyografisi için bk. "Bahtî, Sultan 1. Ahmed." Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bahti-sultan-ahmed

Eserden Örnekler


Dîger Münâcât

Dil hânesi pür-nûr olur

Envâr-ı zikrullâh ile

İklîm-i ten ma‘mûr olur

Mi‘mâr-ı zikrullâh ile


Her müşkil iş âsân olur

Derd-i dile dermân olur

Cânın içinde cân olur

Esrâr-ı zikrullâh ile


Gamgîn gönüller şâd olur

Dembesteler âzâd olur

Gümgeşteler irşâd olur

Âsâr-ı zikrullâh ile


Zikr eyle Hakk’ı her nefes

Allâh bes bâkî heves

Bes gayrıdan ümmîdi kes

Tekrâr-ı zikrullâh ile


Gör ehl-i hâlin fırkasın

Çâk etdi ceyb-i hırkasın

Devr eyle zikrin halkasın

Pergâr-ı zikrullâh ile


Terk et cihân ârâyişin

Nefsin gider âlâyişin

Bul cân ü dil âsâyişin

Efkâr-ı zikrullâh ile


Bahtî sana ikrâr eder

Tevhîdini tekrâr eder

İhlâsını iş‘âr eder

Eş‘âr-ı zikrullâh ile (Kayaalp1999: 200)



Der-hakk-ı Hazret-i Mevlânâ

Mesnevî’sin işidüp Hazret-i Mevlânâ’nun

Gûşvâr oldı kulagumda kelâmı anun


Def ü ney nâle kılup Mevlevîler itdi semâ‘

Eyledük yine bugün zevkını biz devrânun


Emr-i Mevlâ ile bir himmet ide Mevlânâ

Gele ayaguma hep kelleleri a‘dânun


Cedd-i a‘lâlaruma himmet idegelmişdür

Ben de umsam ne ‘aceb lutfını ol sultânun


Bahtiyâ bendesi ol Hazret-i Mevlânâ’nun

Taht-ı ma‘nîde odur pâdişehi devrânun (Kayaalp 1999: 207)


Kaynakça


Bahtî. Divançe. Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum 53.

İlgürel, Mücteba (1989). “Ahmed I”. İslam Ansiklopedisi. C. 2. Ankara: TDV Yay. 30-33.

Kayaalp, İsa (2019). Bahtî (Sultan I. Ahmed) Divân. Ankara: KTB Yay.

Kayaalp, İsa (1991). I. Ahmed ve Divanı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Kayaalp, İsa (1999). Sultan Ahmed Divanı’nın Tahlili. İstanbul: Kitabevi Yay.

Nuredini, Melek (2020). Mecmûa-i Sultan Ahmed (İnceleme-Çeviri Yazı Metin ve Mestap’a Göre Tasnifi-Tıpkıbasım). Doktora Tezi. Ankara. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.

Özdemir, Mehmet (2018). “Bahtî’nin Şiirlerine Ahmed Bin Seyfullah’ın Tahmîs ve Nazîreleri”. Hikmet, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı (4): 371-414.

Tulum, Mertol (1963). Bahtî Divanı’nın Transkripsiyonu ve Şairin Edebî Şahsiyeti. Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.


Atıf Bilgileri


Alpaydın, Bilal. "DÎVÂNÇE (BAHTÎ, SULTÂN I. AHMED)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-bahti-sultan-i-ahmed. [Erişim Tarihi: 06 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
2 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
3 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
4 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
5 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
6 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
7 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle