DİVANÇE (RIZA)
şiirler
Rıza (d. 1294/1878 - ö. 1324/1908)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Konya’da dünyaya gelen ve asıl adı Rıza’yı mahlas olarak kullanan şairin şiirlerini ihtiva ettiği ileri sürülen eseri. Şair hakkında bilgi veren Sadeddin Nüzhet Ergun ve Mehmet Ferid Uğur şairin Divançe’si olduğunu iddia ederler. Divançe’den seçtikleri şiirleri Konya Vilâyeti Halkiyât ve Harsiyâtı adlı kitapta naklederler. Müellifler eseri elde ettiklerini beyan ederler. Ancak bugün için eser elde yoktur. Rıza Divançe’si hakkında değerlendirmelerde bulunurken Sadeddin Nüzhet Ergun ve Mehmet Ferid Uğur’un aktardığı şiirlerden hareket edilecektir.

Şiirlerde aruz ve hece ölçüsü tercih edilmiştir. Aruz ölçüsünün başarılı kullanıldığı söylenebilir. Hece ölçüsü ile halk edebiyatı nazım şekilleri olan destan ve koşma yazılmıştır. Yukarıda adı zikredilen kitapta divan, semâ´î, kalenderî, destan, koşma nazım şekli ile kaleme alınmış şiirler alıntılanmıştır. Âşık Rıza’nın şiirlerindeki üslup özelliklerine ve divan, semâ´î, kalenderî nazım şekillerine bakılarak onun kalem şuarası olduğu anlaşılmaktadır. Şair, şiirlerinde yer yer Arapça ve Farsça kelimelere oldukça fazla yer vermiştir. Farsça tamlamalara da başvurmuştur. Sade sayılabilecek beyitleri de vardır. Kimi şiirlerinde “bî-vefâ dilber, deryâ-ı aşk, derd-i aşk, üryân u tecrîd olmadın, aşk râhında, vuslat-ı mahbûb, ağyâr, hevâ-yı aşk, sülûk etmem, sevdâ-yı yâra, elest bezminde, firâkın nârına, bâde-i aşk” gibi divan şiiri kelime dünyasına yer vermiştir.

Şiirlerde okuyuculara öğüt verici üslup dikkat çeker. Âşıkane bir üslupla kaleme alınmış şiirinde aşığa nasihat eder. Konya Vilâyeti Halkiyât ve Harsiyâtı adlı kitaba örnek olarak alınan kalenderî nazım şekli ile yazılan şiirde şair gönlüne seslenerek hikemî bir üslupla “güvenme” redifi kullanmıştır ve dünyada güvenilmemesi gereken hususları zikretmiştir. Dörtlük nazım birimi ve destan nazım şekli ile kaleme aldığı şiirde memurluk yaptığı Seydişehir’i çeşitli özellikleri ile tasvir etmiştir. Şiirlerde dile getirilen aşkın tasavvufi yönünün olduğunu söylemek mümkündür. Sadeddin Nüzhet Ergun ve Mehmet Ferid Uğur, şairin şiir ve kafiyeli söz söylemekte doğuştan kabiliyetli (Ergun ve Uğur 2015: 30) olduğunu belirtirler. 

Rıza Divançe’si üzerine herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Sadeddin Nüzhet Ergun ve Mehmet Ferid Uğur, 1926 yılında Konya Vilâyeti Halkiyât ve Harsiyâtı adlı kitapta şairin hayatından, edebî kişiliğinden bahsedip şiirlerinden örnek vermişlerdir.

Şairin biyografisi için bk. “Rıza”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riza-mdiki

Eserden Örnekler


Bîçâre gönül fânî bu dünyâya güvenme

Cismin yay eder dehrde ankâya güvenme


Yol ister isen âhiret için menzil-i âlî

Sen fırsatı fevt eyleyüp igvâya güvenme


Her sevdiğin ahbâbına bel bağlama yârim

Ahbâb sanup her gülen a´dâya güvenme


Bir sohbeti tedbîr ü tefekkür ile nutk et

Encâmı kılup cezbe-i ûlâya güvenme


Sen gezme sakın gezme ile kâmil ararsan

Zayi ederek vaktini her câya güvenme


Kibr etme kamu demde Rızâ eyle tevâzû

Bir sûret ile dildeki da´vâya güvenme (Ergun ve Uğur 2015: 33)

Kaynakça


Ergun, Sadeddin Nüzhet, Mehmed Ferid Uğur (1926). Konya Vilâyeti Halkiyât ve Harsiyâtı. Konya: Konya Vilâyet Matbaası.

Ergun, S. Nüzhet, M. Ferit Uğur (2015). Konya Vilâyeti Halkiyât ve Harsiyâtı. hzl. Hüseyin Ayan. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay.

Atıf Bilgileri


Kufacı, Osman. "DİVANÇE (RIZA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance. [Erişim Tarihi: 18 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞÂİRNÂME (HIZRÎ) Hızrî Dr. Öğr. Üyesi Şebnem Şerife Şahinkaya
Görüntüle
2 MEŞAHİR-İ KAYSERİYYE Ahmed Nazif Efendi Doç. Dr. tolga öntürk
Görüntüle
3 DÎVÂN (DERTLİ) Dertli, İbrahim Diğer Metin İpek
Görüntüle
4 DER BEYÂN-I DÎVÂN-I ECRÎ BABA Ecrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
5 ŞÜREGEL DESTANI Efkârî Dr. Mehmet Dervişoğlu
Görüntüle
6 DÎVÂN (ERZURUMLU EMRAH) Emrah, Erzurumlu Doç. Dr. abdulkadir erkal
Görüntüle
7 TUHFE-İ FEVZİYE Kara Fevzi Diğer Meryem Özdemir
Görüntüle
8 DİVANÇE (Kemâlî) Kemâlî, Mustafa Doç. Dr. SAGIP ATLI
Görüntüle
9 DÎVÂN (KENZÎ) Kenzî, İbrahim Kasım Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 KERİMAN-I DİLİR Kusurî, Ömer Diğer Emine Güleç
Görüntüle