DÎVÂN (ZİHNÎ, BERBER-ZÂDE MEHMED)
şiirler
Zihnî, Berber-zâde Mehmed (d. ?/? - ö. 1127/1715)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Berber-zâde Mehmed Zihnî’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Divan'da, şairin poetikasına dair 10 varaklık mensur bir dibace, 5’i Farsça, 2’si Arapça olmak üzere 317 gazel, 1 hâtime-i divan, eserin tertibi hakkında 1 tarih ve 10 bendlik 1 terkîb-bend bulunmaktadır (Alptekin 2007: 11). Mehmed Zihnî, dîbcesinde de andığı Nâbî tesiriyle hikemî tarzda şiir söyleme yoluna gitmiştir. Şiirinin esas konuları cehalet, akıl, hikmet gibi kavramlar ve sosyal meselelerdir (Alptekin 2010: 13). Özellikle Bağdatlı Rûhî’nin meşhur terkîb-bendine nazire olarak kaleme aldığı terkîb-bendinde devre yönelik eleştirilerini hiç çekinmeden keskin ve açık bir dille ifade etmiştir (Alptekin 2013: 441). Âşıkane gazeller de yazan Zihnî, bu tarz gazellerinde genellikle samimi ve sade bir dil kullanırken bazen de pek tercih edilmeyen kelimeleri şiirine sokar (Alptekin 2010: 13).  Zihnî, şiirlerinde pek çok atasözü, deyim, veciz ifade yanında halk dilinden pek çok ögeye de yer vermiştir (Alptekin 2010: 12). Herhangi bir tarikata bağlılığı olmayan, ancak Mevleviliğe meyli olduğunu söyleyebileceğimiz Zihnî’nin Divanı'nda pek çok tasavvufi unsur bulunmaktadır (Alptekin 2010: 12). Tezkirelerde şaire atfedilen manzumelerin eserde bulunmaması, şairin mecmualarda da şiirleri olduğunu düşündürmektedir (İnce 2005: 311-312; Çapan 2005: 199-200; Ekinci 2018: 2835-2836). Divan'ın tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Es‘ad Efendi Bölümü, 2638 numarada bulunmakta olup 86 varaktır. İstinsah tarihi 1214/1779-800’dür.

Şairin  biyografisi için bk. "Zihnî, Berber-zâde Mehmed Zihnî." Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zihni-berberzade-mehmed-zihni

Eserden Örnekler


Gazel

Gürûh-ı ‘âşıkânuz sana ey büt ilticâmuz var

Re‘âyâyuz rikâb-ı pâd-şâhîden ricâmuz var


Sirişk-i dem-sıfat Ceyhûn’a mânend oldı hecrinden

Anunla hâsılı mâ-beynümüzde mâcerâmuz var


Tabîbün sükkerî ma‘cûnını kanda bulur haste

Bizüm hecr ü elemden derd-i ‘aşka bir devâmuz var


Be-her Mûsâ’ya bir Fir‘avn elbette musallatdur

Rakîb-i rû-siyeh dirler bizüm de bir belâmuz var


Gurûrından felek atlas giyerse Zihniyâ gam yok

Bizüm peşmîneden mensûc bir köhne ridâmuz var (Alptekin 2007: 248)


Gazel

Bilmeyen şîven-geh-i eş‘ârı sohbet zann eder

Nükte-i mazmûnla eş‘ârı sıklet zann eder


Ehl-i kesret rûşenâ-yı vahdeti bilmez nedür

Günc-i târiki ‘avâm-ı nâs ‘uzlet zann eder


‘Aklınun irişdügi ahvâle ma‘lûmum diyüp

Kendüye meçhul olan hâlâtı hikmet zann eder


Kendi zâtında vazî‘ü’ş-şân olan nâdânlar

İ‘tibâr-ı nâ-becâ-yı halkı ‘izzet zann eder


Zihniyâ âsâr-ı mergi görmeden ‘ayne’l-yakîn

Mübtelâ olsa sudâ‘a hayli zahmet zann eder (Alptekin 2007: 260)

Kaynakça


Alptekin Sarıoğlu, Leylâ (2013). “Bağdatlı Rûhî’nin Terkîb-Bendi’ne Yazılmış Bir Nazire: XVIII. Yüzyıl Şairi Berberzâde Mehmed Zihnî’nin Terkîb-Bend’i”. Turkish Studies 8 (13): 439-454.

Alptekin, Leylâ (2010). “XVIII. Yüzyıl Şairi Berberzâde Mehmed Zihnî Efendi, Hayatı, Dîvânı ve Edebî Şahsiyeti”. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2: 7-16.

Alptekin, Leylâ (hzl.) (2007). Berberzâde Mehmed Zihnî Dîvânı’nın Bilimsel Yayını ile Eserin Şekil ve Muhteva Bakımından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi. Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâidi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks). Ankara: AKM Yay.

İnce, Andan (hzl.) (2005). Mirzazâde Mehmed Sâlim Efendi. Tezkiretü’ş-Şu’ârâ. Ankara: AKM Yay.

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2018). Vekâyi‘u’l-Fuzalâ, Şeyhî’nin Şakâ’ik Zeyli (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin). C. IV. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yay.

Atıf Bilgileri


Alptekin Sarıoğlu, Leyla. "DÎVÂN (ZİHNÎ, BERBER-ZÂDE MEHMED)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-zihni-berber-zade-mehmed. [Erişim Tarihi: 19 Mayıs 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MISRÜ'L-KÂHİRE TÂRÎHİ (ZİHNÎ, BERBER-ZÂDE MEHMED) ZihnÎ, Berber-zâde Mehmed Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
2 TEZKİRETÜ'L-MEŞÂYIH/VEFEYÂT (ZİHNÎ, BERBER-ZÂDE MEHMED) Zihnî, Berber-zâde Mehmed Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
3 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
4 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
5 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
6 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
7 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
8 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle