Zarîfî mahlasını kullanan 16. yüzyıl divan şairinin şiirlerini içeren eseri. Dîvân’ın tamamlandığı tarihe dair bilgimiz yoktur. Eserin İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi T673/3 numaradaki nüshasına müstensih tarafından düşülen bir nottan anlaşıldığı üzere, Zarîfî’nin 700 civarında gazel, çok sayıda kaside, terci-bend, terkib-bend, kıta, müfred gibi hemen hemen her türden manzumeler ihtiva eden oldukça hacimli bir divanı vardır (Taşkın 2009: 121-122). Aynı notta müstensih kimi manzumelerin ancak bir kısmını istinsah ettiğini; terkib-bend, mukattaat ve tarih kıtalarından hiçbirini seçkiye alamadığını kaydetmiştir (Taşkın 2009: 121-122). Bu hacimli divanın nüshaları günümüze ulaşamamıştır. Dîvân’ın elimizdeki tüm nüshaları benzer şiirleri içeren seçkilerdir. Zarîfî Dîvân'ında 13 kaside, 10 terci-bend, 12 müseddes, 3 tahmis, 1 murabba, 1’i Arapça 289 gazel, 13 mesnevi, 14 kıta, 46 matla ve 14 müfred bulunmaktadır. Eser, mürettep divan kaidelerine bağlı kalınarak düzenlenmiştir.

Dîvân’ın odağını gazeller oluşturur. Bununla birlikte, kaside ve musammatlar da eserde önemli bir yere sahiptir. Hayatının bir döneminde mansıb arayışına girdiği anlaşılan Zarîfî’nin hâmi bulmak veya bir görev edinebilmek için III. Murad (ö.1595) ve I. Ahmed’in (ö.1617) yanı sıra dönemin güçlü sadrazamları Şemsî Ahmed Paşa (ö. 1580) ve Sokullu Mehmed Paşa’ya (ö.1579) yazdığı kaside ve musammatların sayısı oldukça fazladır (Taşkın 2009: 52-61). Zarîfî’nin devlet büyükleri için hazırladığı 11 manzumenin 6’sı Şemsî Ahmed Paşa’ya yazılmıştır (Taşkın 2009: 61).

Zarîfî’nin gazellerinin ana temaları aşk, ayrılık, şarap ve zamaneden şikâyettir. Şair bu temaları klasik divan şiirinin hayal dünyası ve mazmunları çerçevesinde işler. Kimi zaman lirik ve güzel söyleyişler yakalayan Zarîfî’nin, hayal dünyası ve kelime dağarcığı bakımından tekrara düştüğü şiir sayısı azımsanamayacak kadar fazladır. Zarîfî, dönemindeki diğer şairlere kıyasla sade bir dil kullanır, Arapça-Farsça kelime veya tamlamalar yerine birçok şiirinde Türkçe kelimelere, atasözü ve deyimlere yer verir. Zarîfî’nin şiirlerinde Necâtî (ö.1509), Fuzûlî (ö.1556), Bâkî (ö. 1600) gibi usta şairlerin ve hocası Behiştî’nin (ö.1571) büyük etkisi vardır (Taşkın 2009: 23-33). Fakat Zarîfî’yi en çok etkileyen şair şüphesiz ki Bâkî’dir. Bazı şiirlerinde Bâkî’yi açıkça zikrederek kendisini ondan üstün bulan Zarîfî’nin Dîvân’ında Bâkî’ye nazire olduğu tespit edilen çok sayıda gazel bulunmaktadır (Taşkın 2009: 28-33). Dîvân’dan anlaşıldığı kadarıyla, Zarîfî’nin şiirlerinin Bâkî’ninkilere çok benzemesi bazı tartışmalara sebep olmuş ve Zarîfî çağdaşlarının eleştirilerine maruz kalmıştır (Taşkın 2009: 18-19).

Zarîfî Dîvân’ının biri Türkiye’de diğer ikisi yurt dışında olmak üzere üç nüshası vardır. Dîvân’ın üç nüsha üzerinden, şairin Mihr ü Mâh ve Râhatü’l-Ervâh adlı eserlerindeki manzumeleri dâhil edilerek hazırlanan tenkitli metni Gülşah Taşkın tarafından doktora tezi olarak hazırlanmıştır (2009).

Şairin biyografisi için bk. “Zarîfî, Çorlulu”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zarifi-corlulu