Mevlânâ’nın Sultân Veled adıyla tanınan büyük oğlu Bahâeddîn Muhammed Veled’in "Veled" mahlasıyla yazdığı şiirlerden meydana gelen eseri. 29 farklı aruz kalıbının kullanıldığı Sultân Veled Dîvânı’nda mürettep bir divanda bulunması gereken kaside, gazel, kıt’a, terci-bend, terkib-bend, musammat ve rubai gibi nazım şekilleri yer alır. Sultân Veled Dîvânı tedvin edilirken Mevlânâ’nın Dîvân-ı Kebîr’i örnek alınarak tanzim edildiği için, 29 aruz vezninin her bir kalıbıyla yazılan manzumeler bütünü, Mevlânâ’nın eserinde olduğu gibi, alfabetik bir sıraya göre yer alır. Bu duruma göre Sultân Veled Dîvânı’ndaki manzumelerin sıralaması kaside, gazel, kıt’a ve terciler biçiminde bir seyir izler. Dîvân’daki rubailer, diğer manzumelerden ayrı bir kısım halinde tertip edilmiştir (rubailer için bk. Uzluk 1941: 559-616; Değirmençay 1996).

Sultân Veled Dîvânı’nın içerik dökümü şu şekildedir: Farsça 826 gazel, 32 kaside, 9 kıt’a, 10 terci-bend ve terkib-bend, 23 musammat, 454 rubai. Farsça bu şiirlere ilave olarak Dîvân, Türkçe, Arapça şiirler ile Rumca beyitler de ihtiva eder. Buna göre eserdeki Arapça şiirler 62 beyitte 8 Arapça manzume ve 3 rubainin yanı sıra Farsça bir gazel içinde 3 beyit, ayrıca bir de Farsça-Arapça mülemma şiirden ibarettir. Türkçe şiirler ise 123 beyitte, 14 Türkçe manzume ile Farsça-Türkçe 13 beyitlik mülemma bir gazelden oluşmaktadır. Eserde yer alan Rumca beyitlerin sayısı ise 21’dir. Sultân Veled Dîvânı’nda bunların yanında Farsça-Türkçe, Farsça-Arapça ve Farsça-Rumca bir arada mülemma şiirlerin bulunması da dikkate değer bir muhteva özelliğidir. Dîvân’daki gazellerin içeriğine bakıldığı zaman, bunların büyük bir kısmının, Mevlânâ’nın gazellerine nazire olarak yazıldığı görülür. Eserin bu niteliğinden dolayı, Dîvân üzerinde inceleme yapan isimler, Mevlânâ’nın Dîvân-ı Kebîr’indeki şiirlerin daha iyi şekilde anlaşılması için Sultân Veled Dîvânı’nın göz önünde bulundurulması gerektiğini ileri sürmüşlerdir (Uzluk 1941: 41-42). Eserde devrinin önde gelen devlet adamları için yazılan ve genellikle beyitlerin ilk harflerinin sıralanmasıyla hakkında yazılmış olduğu şahsın adını veren muvaşşah/akrostişli manzumeler, bugün itibarıyla birer tarih belgesi niteliği kazanmış olmalarından dolayı önemlidirler (Yazıcı 1997: 30).

Sultân Veled Dîvânı, içerdiği şiirlerin ifadesindeki kuruluk ve öğretici yönünün ağır basmasından dolayı, bir edebî metinden ziyade bir fikrî metni andırır. Babası Mevlânâ’nın Dîvân-ı Kebîr’indeki derin, coşkulu, el değmemiş hayal ve fikirlerle dolu şiirlere mukabil, Sultân Veled’in şiirleri, düz bir satıhta bıkıp usanmadan aynı temalar etrafında dönüp durur. Ancak onun şiirlerinde ısrarla muhafaza edilen bu yön, büyük bir kısmının babasının gazellerine nazire olarak yazılmış olmasından dolayı, Dîvân-ı Kebîr’deki bazı muğlak noktaların daha iyi anlaşılması için bir tür açıklayıcı metin işlevi görür. Öyle ki Mevlânâ’nın üslup ve duyuş özelliklerinden dolayı hayal, fikir ve coşkunun birbirinin üzerini örterek girift hale getirdiği bazı şiirlerinin anlamını, Sultân Veled’in gösterişsiz, sade ve dingin üslubunun verileri arasından kavramak mümkündür. Bu itibarla Dîvân’daki şiirlerin büyük bir kısmını, Dîvân-ı Kebîr’in bazı kapalı kapılarını açan birer anahtar olarak değerlendirmek yanıltıcı olmaz.

Sultân Veled Dîvânı’ndaki medhiye ve mersiye niteliğindeki şiirler istisna tutulursa eserdeki bütün şiirler, tasavvufî ve öğretici mahiyette olup öğüt ve ibret yönü ağır basan şiirledir. Onun manzumelerinde ağır basan bu ibret vurgusu, okuyucunun ibret gözünü açmaktan çok, gözünün önündekilerden ibret alması yönünde bir fikir boyutu taşır. Bu üslup özelliğinden dolayı, Dîvân’daki gazel ve rubailer, yalın, açık ve sade bir anlatımla kaleme alındıkları için, anlaşılma sorunu taşımazlar.

Sultân Veled’in Dîvân’ı, Veled Çelebi’nin kaleme aldığı bir takriz ve Feridun Nafiz Uzluk’un eser hakkındaki değerlendirmelerini içeren mukaddimeyle birlikte yayımlanmıştır (Uzluk 1941). Eser, tarafından İran'da da basılmıştır (Asgar-i Rabbanî 1338). Sultân Veled’in Türkçe şiirleri Veled Çelebi tarafından Arap harfleriyle (1341), Mecdut Mansuroğlu da Latin harfleriyle neşredilmiştir (1958). Şairin rubaileri üzerine de bir çalışma yapılmıştır (Değirmençay 1996). Arapça şiirleri ise Veyis Değirmençay tarafından Türkçeye çevrilmiştir (1997).

Şairin biyografisi için bk."Veled, Sultân Veled, Bahâeddîn Muhammed Veled". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/veled-sultan-veled-bahaeddin-muhammed