DÎVÂN (UBEYDÎ)
şiirler
Ubeydî, Abdurrahman Çelebi (d.?/? - ö.981/1573)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ubeydî mahlaslı Edirneli Abdurrahman Çelebi’nin şiirlerinin toplandığı eser. Ubeydî’nin bilinen bu tek eserinin mevcut üç nüshasındaki şiirlere çeşitli mecmualardan derlenen şiirlerin eklenmesiyle şairin 5 kaside, 2 terkib-bent, 1 terci-bent, 2 müseddes, 17 muhammes, 6 murabba, 5’i Farsça olmak üzere 345 gazel, 7 tarih, 6 kıta, 15 matla, 1’i Farsça 6 müfred , 6 Farsça ve 161 Türkçe muamması tespit edilmiştir (Arslan 2013: 24; Arslan 2021: 30).

Dîvân’ın en dikkat çekici özelliği, gazeliyyat kısmında her harfin başlangıcında bir münacat ve bir naat gazeline yer verilmesidir. Musammatlar yönüyle de zengin eseriyle Ubeydî, daha sonra “şarkı” adını alan türün öncüsü sayılabilecek bir şairdir (Öztuna 1990: 267-270). Dîvân’ın İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Koleksiyonunda bulunan nüshasında bazı murabba ve muhammeslere başlık olarak musiki makamlarının yazılı olması, bunların bestelendiğine işarettir. Âşık Çelebi’ye göre daha önce beşer haneli yazılan murabbbaların üçer haneli yazılması da şairin icadıdır (Kılıç 2010: 1049). Dîvân’da klasik methiyelerin yanı sıra Zağra armutları hakkında özgün bir kasidesi bulunan Ubeydî, bu kasidesini her beyitte Zağra’da yetişen bir bazen iki farklı armut cinsini zikrederek o cinsin kendine has şeklinden ya da isminden yola çıkan teşbih ve telmihlerle kurmuştur (Tığlı ve Arslan 2017: 36). Dîvân’ın öne çıkan bir başka özelliği ise içerdiği 161 Türkçe muamma ile 6 Farsça muamma ve lugazdır.

Eser üzerine M. Şehabettin Ünlü tarafından doktora (1991); Ömer Arslan tarafından da yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır (2013). 

Şairin biyografisi için bk. “Ubeydî, Abdurrahman Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ubeydi-abdurrahman-celebi 

Eserden Örnekler


Gazel

Leb-i şîrîn-i sâkîden cüdâ gam pây-mâlidür

Yazıklar cür‘a-i câm-ı şarâba acımalıdur


Görüp bâm-ı sarâyı üzre hurşîdi didi ol şâh

Getürin bu zavâllıyı bu araya zevâlidür


Görinen çeşm-i giryânumdaki müjgân mıdur dirsin

Nigârâ gözde yir itdi ser-i zülfün hayâlidür


Melâmet hânkâhında cihân abdâlun olmışdur

Karanu gice iy meh-rû anun bir kara şâlıdur


Ubeydî ol güneş yüzlü mehün ebrûsı vasfında

Senün her matla‘un mânend-i Dîvân-ı Hilâlî’dür (Arslan 2013: 328)


Muamma

UBEYDÎ

Çeşm-i bî-dârumda aks-i dest hûn-âlude mâr

Zevrak-ı safâda san bir deste güldür tâb-dâr (Arslan 2013: 592)


Kaynakça


Arslan, Ömer (hzl.) (2013). Ubeydî Dîvânı (Metin-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Arslan, Ömer (2021). “XVI. Yüzyıl Şairlerinden Edirneli Ubeydî’nin Muammaları”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (26): 23-60.

Kılıç, Filiz (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. İstanbul: İstanbul Araştırma Enstitüsü Yay.

Öztuna, Yılmaz (1990). Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi. Ankara: KB Yay.

Tığlı, Fatih ve Ömer Arslan (2017). “A Contribution To Agricultural Life Of Bulgaria Under Ottoman Rule: Ubeydî’s And Rizâ’s Fruit Odes”. Turkey&Bulgaria A Contribution to Balkan Heritage (IBAC Book Series 5). İstanbul: İstanbul Üniversitesi. 31-57.

Ünlü, M. Şehabettin (hzl.)(1991). Ubeydî: Hayatı - Edebi kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Arslan, Ömer. "DÎVÂN (UBEYDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-ubeydi. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
2 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
4 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
5 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
6 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
10 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle