DİVÂN (MAĞRİBÎ, IRAKÎ)
şiirler
Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar (d. ?/1209/1213? - ö. ?/1289/90?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


İbrahim bin Şehriyar Irâkî’nin tasavvufî şiirlerinden oluşan divan niteliğindeki eseri. Eser 26 kaside, 317 gazel, 3 terkîb-i bend, 4 tercî-i bend, 167 rubâî, 8 kıt‘a ve 1 müsellesten oluşmaktadır.

Yaklaşık 4941 beyitten oluşan eserde Irâkî, diğer şairin üslubundan farklı olarak çok güzel, coşkulu, ârifâne, latîf ve acıklı gazeller söylemiştir. Irâkî eserdeki şiirlerinde vahdet-i vücûd, sûretperestlik, Kalenderîlik, Melâmîlik, aşkla hemhal olmak, zühtten kaçınmak ve mâşuku yâd etmek gibi mevzuları ele almıştır. Irâkî’nin tercî-i bend kalıbında müstakil olarak yazdığı Sâkînâme’sinin yer aldığı eserdeki gazellerde çok fazla tasavvufi ıstılah bulunmaktadır. Divandaki kasidelerde (763 beyit) ârif ve büyüklere övgü, Allah’a hamd, tevhîd, Kâbe’nin vasfı, na‘t, aşk ve tasavvufî konular ele alınmış, Şeyh Hamîdüddin Ahmed Vâiz, Şeyh Bahâeddin Zekeriyyâ-yı Mültânî, Azîzüddin Muhammmed el-Hacî ve Şeyh Sadreddîn gibi kişiler methedilmiştir. Irâkî, kıt‘alarda (43) aşk acısına, oğlundan uzak düşmesine, kötü talihine, ayrılık acısına, Mültân’a özlem duymasına ve Irak’tan Hindistan’a gitmesine değinmiştir. Divandaki müselleste (7 beyit) Irakî, Kalenderî bir dervişin niteliğini anlatmıştır. Müellif terkîb-i bendlerde (182 beyit) aşk ve tasavvuf mazmunlarını beyan etmiş, Şeyh Bahâeddîn Zekeriyyâ-yı Mültânî hakkında bir mersiye yazmış ve kendi perişan hâlini ifade etmiştir. Divandaki tercî-i bendlerde (401 beyit) Irâkî daha çok tasavvufî meselelere değinmiş ve özellikle de vahdet-i vücûd bahsi üzerinde durmuştur. Divandaki 3071 beyitten oluşan gazellere bakıldığında müellifin gazellerini aşk ekseninde oluşturduğu ve aşkın türlerini şiirlerinde terennüm etmekte başarılı olduğu görülmektedir. Divandaki rubâîler (474 beyit) âşıkâne, rindâne ve hakîmânedir.

Şairin biyografisi için bk. “Mağribî (Irakî), İbrahim Bin Şehriyar”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/magribi-iraki-ibrahim-bin-sehriyar

Eserden Örnekler


Her seher sad nâle û zârî konem pîş-i sabâ

Tâ zi men peygâmî âred ber ser-i kûy-i şomâ


Bâd mî peymâyem û ber bâd omrî mî dehem

Verne ber hâk-i der-i tû rah koça bâyed sabâ

...

Hûd nedâred bî ruh-i tû zindegânî kıymetî

Zindegânî bî ruh-i tû merg bâşed bâ ‘ınâ (Fahreddîn-i Irâkî 1384: 40).

Kaynakça


Alkan, Ercan (hzl.) (2011). Lemaʿât Aşka ve Âşıklara Dair/ Tercüme ve Şerh Ahmed Avni Konuk. İstanbul: İlk Harf Yay.

Bilgin, Orhan (1995). “Fahreddîn-i Irâkî” TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 84-86.

Çetinkaya, Gökhan (çev.) (2016). Fahruddîn-i Irâkî/ Âşıklar Kitabı/ Uşşaknâme. İstanbul: Büyüyenay Yay.

Fahreddîn-i Irâkî (1384). Dîvân-i Irâkî. Tahran: Neşr-ı ‘İlm.

Lugal, Necati (çev.) (2011). Tezkiretü’ş-Şuarâ. İstanbul: Pinhan Yay.

Mollamehmetoğlu, Ceylan (2014). Fahruddîn-i Irâkî'nin Tasavvufî Istılahları ve Dîvân-ı Kebîr'den Şahit Beyitler. Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.

Nesrin Muhteşem (Nşr.) (1372). Mecmûâ-i Âsâr-i Fahreddîn-i Irâkî. Tahran: İntişârât-i Zevvâr.

Saîd Nefîsî (Nşr.) (1959). Külliyyât-ı Irâkî. Tahran: Kitâbhâne-i Sanâî.

Zebîhullâh Safâ (1373). Târîh-i Edebiyyât der Îrân. Tahran: İntişârât-i Firdevs.

Zehrâ Hânlerî (1348). Ferheng-i Edebiyyât-ı Fârsî. Tahran.

Atıf Bilgileri


Kaska, Çetin. "DİVÂN (MAĞRİBÎ, IRAKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-tees-645. [Erişim Tarihi: 07 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LEMA'ÂT (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
2 UŞŞÂKNÂME (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
3 ISTILÂHÂT-I SUFİYYE (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
4 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
5 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
6 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
7 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
8 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
10 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
11 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
12 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
13 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle