Şeyhülislam Mehmed Mekkî Efendi’nin (d. 1126/1714 - ö. 1212/1797) şiirlerini ihtiva eden eseri. Kadılık, kazaskerlik ve şeyhülislamlık görevlerinde bulunmuş olan Mehmed Mekkî Efendi’nin en önemli eseri olan Dîvân, Sultan III. Selim’e sunulmuştur. Dîvân'da 59 gazel, 31 kıt’a, 5 kasîde, 3 tahmîs, 9 müfred, 1 murabba ve kısa bir mensur hâtime bulunmaktadır. Kıt'a, beyit ve gazellerden biri Farsçadır. XVIII. yüzyılda pek çok şairde görülen çoklu üslup özelliği, nazîre yazma ve tarih düşürme Mekkî’de de göze çarpmaktadır. Âşıkâne ve hikemî tarz ile Sebk-i Hindî'nin belirgin olduğu şiirlerde özellikle Fuzûlî, Nâbî ve Şeyh Gâlib etkisi hissedilir. Bu çerçevede söylenmiş şiirlerde üçlü ve dörtlü terkipler, tasavvufî muhteva ve edebî sanatlarla derin ve girift bir anlam düzeni sağlanmıştır. Dîvân’ın sadece Alî Emirî nüshasının sonunda “Gazeliyyât Zeyli” başlığı altında 21 gazel ve 1 muhammesten oluşan bir bölüm yer almaktadır. Sade bir dil ve üslupla yazılmış, birtakım teknik problemlerin de görüldüğü bu manzumeler, Mekkî’nin genel üslubunu yansıtmaktan uzak olduğu için akıllarda soru işareti bırakmaktadır.

Eserin toplam yedi nüshası tespit edilmiiştir. Bunlardan dördü İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde (T. 5509, T. 642, T. 9673, T. 5516), diğerleri ise Süleymaniye Kütüphanesi'nde Halet Efendi 674, Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde (Ali Emîrî Manzum Eserler 409) ve Topkapı Sarayı Kütüphanesi'nde (H. 887) bulunmaktadır (bk. Karapanlı 2005: 30-34). Dîvân üzerine Mustafa Arslan (1998), Yakup Başpınar (2002) ve Gürcan Karapanlı (2005) tarafından yüksek lisans tez çalışmaları yapılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Mekkî, Mehmed Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mekki-mehmed-efendi