DÎVÂN (SUBHÎ-ZÂDE AZÎZ)
şiirler
Azîz, Subhî-zâde Abdülazîz Efendi (d. 1148/1735 - ö. 1198/1784)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Azîz mahlasını kullanan 18. yüzyıl şairi Subhî-zâde Abdülaziz Efendi’nin (d. 1148/1735 - ö. 1198/1784) şiirlerini ihtiva eden eser. Dîvân’da, 1’i Farsa 11 kaside, 9’u Farsça 51 gazel, 1 terci-bend, 2 şarkı, 1 tahmis, 1 müseddes, 5'i Farsça 39 tarih manzumesi (6’sı kaside, 2’si kıta, 28’i kıta-i kebire, 1’i nazm, 2’si beyit), 3 kıta ve Sâlih adlı bir güzeli vasfeden 1 mesnevi bulunmaktadır. Kasideler, yaptırdığı bir medrese münasebetiyle Koca Râgıb Paşa’ya teşekkürü ihtiva eden bir temmuziyye ile başlar. Ayrıca Sultan Mustafa için bir sıhhatname, Sultan I. Abdülhamid için bir îdiyye ile bir bahariyye, Şeyhülislâm Es’ad Efendi-zâde Mehmed Şerîf için üç, Sadrazam Silahdâr Mehmed Paşa ve Kazasker İshâk Efendi için birer medhiyye yazılmıştır. Diğer iki kaside ise bir bahariyye ile şairin yanan evinin yerine yeni bir ev yapılmasını talep ettiği niyaznamedir.

Dîvân’ın en önemli bölümlerinden birini teşkil eden tarih manzumeleri padişah cülûsları, sadrazamlık, şeyhülislâmlık ve kazaskerlik makamlarına getirilmeler, şehzadelerin ve onların kız kardeşlerinin doğumları, başka kişilere ait doğumlar, kütüphane, yalı, köşk, su bendi, sebil yapılması, para basılması, sakal bırakma, tıraş olma gibi çeşitli konularda yazılmıştır.

Subhî-zâde Azîz, her ne kadar Mevlânâ, Attâr, Sâ’ib, Şevket ve Örfî, Lebîb, Nef’î, Nâşid ve bir gazelini tahmis ettiği Çeşmî-zâde Mustafa Reşîd gibi şairlerin adlarını anıyorsa da onun şiirlerinde daha çok Nedîm etkisi görülmektedir. Gazellerinden 11’inin Nedîm’in gazellerine nazire olması (Erdem 2001: XL-XLIII) söz konusu etkinin çok açık göstergelerinden biridir. Azîz’in şiiri külfetli değildir. O, eserinde deyimleri ve başka şairlerle özdeşleşmiş kimi ifade kalıplarını içeren, yer yer konuşma diline yaklaşan sade ve anlaşılması kolay bir şiir dilini kullanmıştır. Azîz’in mûsıkiyle yakından ilgilenmesi, çeşitli makamlarda bestelenmiş şiirleri derlediği Mecmû'atü'l-Letâ'if ve Sandûkatü'l-Ma'ârif adlı bir güfte mecmuası meydana getirmiş olması (bk. Erdem 2001: XXX; Kılıç 2013), Dîvân'ında iki şarkı bulunması ve bestekâr kimliğiyle yaptığı -ikisinin güftesi de kendisine ait olan- 6 bestesinin günümüze kadar gelmesi (Kılıç 2013: 43-44; Parmaksız 2010: 138-139) onun şiirlerine şiir-mûsıki ilişkisi gibi farklı bir bağlamda da bakmayı gerektirmektedir.

Dîvân'ın tek yazma nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY Nu. 2827'de bulunmaktadır. Eserin transkripsiyonlu metni Sadık Erdem tarafından yayımlanmıştır (2001).

Eserden Örnekler


Gazel

Var mı yoklar beni derd-i se[he]rimden gayrı

Başıma kanı döner yaralarımdan gayrı


Ey eden âyine-i kalbime da'vâ-yı cilâ

Ne eser var yine jeng-i kederimden gayrı


Görmeyelden eseri âh-ı sehergâhımdan

Tıfl-ı eşkim dahi düşdi nazarımdan gayrı


Rukabâ gâ'ilesi ile kibârı asrın

Tesliyet-bahş olamaz pek severimden gayrı


Görmedim bâb-ı tevekkül gibi mebzûl-ni'am

Bulmadım nân-ı azîz kendi derimden gayrı


Şehryârıma kuş uçmaz ki idem arz hâli

Kalmadı nâme-resân nakş-ı serimden gayrı


Şeb-i fürkat ne yaman dûr u dirâz oldı Azîz

Görmedim subhını nâm-ı pederimden gayrı (Erdem 2001: 128-129).


Târîh Berây-ı Sadâret-i Râgıb Paşa


Bâreke'llâh eser-i enmile-i kilk-i kader

Oldı pîşâni-i derd-i emele ukde-güşâ


Gül gibi jâle-nisâr oldı hubûb-ı eshâr

Müşg-bîz eyledi sahn-ı çemeni bâd-ı sabâ


Eyledi sâhil-i âmâli güherzâr-ı neşât

Mevc-ber-mevc olup kulzüm-i eltâf-ı Hudâ

...

Bu sühan tab'ıma te'sîr edip oldum pey-rev

Nagme-pîrâ-yı ma'ânîye hemân bî-pervâ


Eyleyip hâme-i endîşemi der-dest-i niyâz

Tûti-i nâtıkamı eyledigim dem gûyâ


Çıkdı bir beyt-i du'â-gûne ile târîhi

Gayr-ı menkûtunı add edip ederken imlâ


Hıfz ide zât-ı şerîfini hatardan Mevlâ

Sadra yümnile kudûm eyledi Râgıb Paşa [Sene 1171] (Erdem 2001: 191-194).

Kaynakça


Erdem, Sadık (2001). Subhî-zâde Azîz ve Dîvân’ı. Isparta: Fakülte Kitabevi.

Kılıç, Erdal (2013). Mecmûa-yı Letâif fî Sandukati’l-Me’ârif (Metin ve Değerlendirme). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Parmaksız, Mehmet Nuri (2010). Eserleri Bestelenen Divan Şairleri (XVII ve XVIII. Yüzyıllar). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


MUM, Cafer. "DÎVÂN (SUBHÎ-ZÂDE AZÎZ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-subhi-zade-aziz. [Erişim Tarihi: 01 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle