- Yazar Biyografisi (TEİS)
Azîz, Subhî-zâde Abdülazîz Efendi - Madde Yazarı: Prof. Dr. Cafer MUM
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:12/01/2022
DÎVÂN (SUBHÎ-ZÂDE AZÎZ)
şiirlerAzîz, Subhî-zâde Abdülazîz Efendi (d. 1148/1735 - ö. 1198/1784)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Azîz mahlasını kullanan 18. yüzyıl şairi Subhî-zâde Abdülaziz Efendi’nin (d. 1148/1735 - ö. 1198/1784) şiirlerini ihtiva eden eser. Dîvân’da, 1’i Farsa 11 kaside, 9’u Farsça 51 gazel, 1 terci-bend, 2 şarkı, 1 tahmis, 1 müseddes, 5'i Farsça 39 tarih manzumesi (6’sı kaside, 2’si kıta, 28’i kıta-i kebire, 1’i nazm, 2’si beyit), 3 kıta ve Sâlih adlı bir güzeli vasfeden 1 mesnevi bulunmaktadır. Kasideler, yaptırdığı bir medrese münasebetiyle Koca Râgıb Paşa’ya teşekkürü ihtiva eden bir temmuziyye ile başlar. Ayrıca Sultan Mustafa için bir sıhhatname, Sultan I. Abdülhamid için bir îdiyye ile bir bahariyye, Şeyhülislâm Es’ad Efendi-zâde Mehmed Şerîf için üç, Sadrazam Silahdâr Mehmed Paşa ve Kazasker İshâk Efendi için birer medhiyye yazılmıştır. Diğer iki kaside ise bir bahariyye ile şairin yanan evinin yerine yeni bir ev yapılmasını talep ettiği niyaznamedir.
Dîvân’ın en önemli bölümlerinden birini teşkil eden tarih manzumeleri padişah cülûsları, sadrazamlık, şeyhülislâmlık ve kazaskerlik makamlarına getirilmeler, şehzadelerin ve onların kız kardeşlerinin doğumları, başka kişilere ait doğumlar, kütüphane, yalı, köşk, su bendi, sebil yapılması, para basılması, sakal bırakma, tıraş olma gibi çeşitli konularda yazılmıştır.
Subhî-zâde Azîz, her ne kadar Mevlânâ, Attâr, Sâ’ib, Şevket ve Örfî, Lebîb, Nef’î, Nâşid ve bir gazelini tahmis ettiği Çeşmî-zâde Mustafa Reşîd gibi şairlerin adlarını anıyorsa da onun şiirlerinde daha çok Nedîm etkisi görülmektedir. Gazellerinden 11’inin Nedîm’in gazellerine nazire olması (Erdem 2001: XL-XLIII) söz konusu etkinin çok açık göstergelerinden biridir. Azîz’in şiiri külfetli değildir. O, eserinde deyimleri ve başka şairlerle özdeşleşmiş kimi ifade kalıplarını içeren, yer yer konuşma diline yaklaşan sade ve anlaşılması kolay bir şiir dilini kullanmıştır. Azîz’in mûsıkiyle yakından ilgilenmesi, çeşitli makamlarda bestelenmiş şiirleri derlediği Mecmû'atü'l-Letâ'if ve Sandûkatü'l-Ma'ârif adlı bir güfte mecmuası meydana getirmiş olması (bk. Erdem 2001: XXX; Kılıç 2013), Dîvân'ında iki şarkı bulunması ve bestekâr kimliğiyle yaptığı -ikisinin güftesi de kendisine ait olan- 6 bestesinin günümüze kadar gelmesi (Kılıç 2013: 43-44; Parmaksız 2010: 138-139) onun şiirlerine şiir-mûsıki ilişkisi gibi farklı bir bağlamda da bakmayı gerektirmektedir.
Dîvân'ın tek yazma nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY Nu. 2827'de bulunmaktadır. Eserin transkripsiyonlu metni Sadık Erdem tarafından yayımlanmıştır (2001).
Eserden Örnekler
Gazel
Var mı yoklar beni derd-i se[he]rimden gayrı
Başıma kanı döner yaralarımdan gayrı
Ey eden âyine-i kalbime da'vâ-yı cilâ
Ne eser var yine jeng-i kederimden gayrı
Görmeyelden eseri âh-ı sehergâhımdan
Tıfl-ı eşkim dahi düşdi nazarımdan gayrı
Rukabâ gâ'ilesi ile kibârı asrın
Tesliyet-bahş olamaz pek severimden gayrı
Görmedim bâb-ı tevekkül gibi mebzûl-ni'am
Bulmadım nân-ı azîz kendi derimden gayrı
Şehryârıma kuş uçmaz ki idem arz hâli
Kalmadı nâme-resân nakş-ı serimden gayrı
Şeb-i fürkat ne yaman dûr u dirâz oldı Azîz
Görmedim subhını nâm-ı pederimden gayrı (Erdem 2001: 128-129).
Târîh Berây-ı Sadâret-i Râgıb Paşa
Bâreke'llâh eser-i enmile-i kilk-i kader
Oldı pîşâni-i derd-i emele ukde-güşâ
Gül gibi jâle-nisâr oldı hubûb-ı eshâr
Müşg-bîz eyledi sahn-ı çemeni bâd-ı sabâ
Eyledi sâhil-i âmâli güherzâr-ı neşât
Mevc-ber-mevc olup kulzüm-i eltâf-ı Hudâ
...
Bu sühan tab'ıma te'sîr edip oldum pey-rev
Nagme-pîrâ-yı ma'ânîye hemân bî-pervâ
Eyleyip hâme-i endîşemi der-dest-i niyâz
Tûti-i nâtıkamı eyledigim dem gûyâ
Çıkdı bir beyt-i du'â-gûne ile târîhi
Gayr-ı menkûtunı add edip ederken imlâ
Hıfz ide zât-ı şerîfini hatardan Mevlâ
Sadra yümnile kudûm eyledi Râgıb Paşa [Sene 1171] (Erdem 2001: 191-194).
Kaynakça
Erdem, Sadık (2001). Subhî-zâde Azîz ve Dîvân’ı. Isparta: Fakülte Kitabevi.
Kılıç, Erdal (2013). Mecmûa-yı Letâif fî Sandukati’l-Me’ârif (Metin ve Değerlendirme). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Parmaksız, Mehmet Nuri (2010). Eserleri Bestelenen Divan Şairleri (XVII ve XVIII. Yüzyıllar). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
2 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
8 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
9 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |