DÎVÂN (ŞİNÂSÎ, RÛZ-NÂMECİ)
şiirler
Şinâsî, Ruznâmeci-zâde Mehmed (d. ?/? - ö. 1114/1702-1703?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Güzelliği ile şöhret bulduğundan “Küçük Hünkâr” olarak bilinen Rûz-nâmeci-zâde Şinâsî Mehmed Çelebi’nin bilinen tek eseridir. Şinâsî’nin Türkçe Dîvânı’nın mevcut nüshaları değerlendirilerek yapılan son çalışmaya göre (Akpınar 2006) eserde; 8 kaside, 86 gazel, 2 muhammes, 3 tahmis, 1 terkib-i bend, 2 kıt’a ve 3 beyitlik bir manzume mevcuttur. Dîvân'daki kasidelerden ilki Mevlânâ için medhiyyedir. Şinâsî’nin Mevlevi şairler arasında adı geçmese de eserine bu şiirle başlaması ve Fasih Dede’nin meclisinde bulunup ondan feyz aldığının bilinmesi şairin Mevlevî olabileceğini düşündürmektedir. Eserdeki 2. kaside Sultan Mustafa’nın cülusuna dairdir. 3. kaside Melek Ahmed Paşa’ya; 4, 5 ve 6. kasideler Râmî Paşa’ya; 7. kaside de Mustafa Ağa’ya övgü için yazılmıştır. Son kaside ise bir şitaiyyedir. Şinâsî’nin kasidelerde tevhid ve münacaata yer vermemiş olması ve özellikle devlet büyüklerine yakınlığı dikkat çekmektedir. Gazellerinde çoğu âşikâne ve rindâne konular işlenmiş ve na’tlara da yer verilmiştir. 2 muhammesten birincisinde şair, yine Râmî Paşa’dan söz eder ve ondan yardım beklerken diğer muhammes Hz. Peygamber’in övgüsünün yapıldığı bir na’ttır. Şairin kaleme aldığı 3 tahmis ise hikemî tarzın üstadı olan Nâbî’nin şiirlerine yazılmıştır. Terkib-i bendde halinden şikâyet eden Şinâsî, 2 kıt’ada da Hz. Peygamber’in övgüsüne yer vermiştir. 3 beyitlik manzume ise mesnevi şeklinde kaleme alınmıştır. Sonuç olarak Dîvân, 1014 beyitten müteşekkildir. 

Tatlı dilli, marifetli bir şair olarak tanıtılan Rûz-nâmeci-zâde Şinâsî’nin şiirlerinde pek çok muasırı gibi hikemî tarzın ve Sebk-i Hindî’nin izlerine rastlanır. Dîvân’da görülen hikmetli beyitler ve Nâbî’nin şiirlerine söylenen nazireler, tahmislerle şairin Nâbî’den etkilendiği ve onu üstat kabul ettiği anlaşılır. Şinâsî’nin şiirlerine yansıyan sözden çok anlam derinliğine önem verme, hayalin ön plana çıkması, yoğun olarak görülen ıstırap hali, giriftlik, uzun terkipli söyleyişler, az sözle çok şey anlatma isteği, mübalağa ve tezatın sıklığı gibi unsurlar da şairin Sebk-i Hindî’nin tesirinde şiirler söylediğini göstermektedir.

 Eser üzerine iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Harmancı 1999 ve Akpınar 2000).

Şairin biyografisi için bk. “Şinasî, Ruznâmeci-zâde Şinasî Mehmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sinasi-ruznamecizade

Eserden Örnekler


Gazel

Her kusûrum hâk-i pâyunda nümâyândur bana

Çeşm-i insâf ey dür-i sencîde hayrândur bana


Safha-i dilde gubâr-ı kîneden yokdur eser

Safvet-i tabʻum görüp âyîne hayrândur bana


Bir nazarla seyr idüp nakş-ı nigâr-ı kesreti

Ahger-i sûzân şiküfte verd-i handândur bana


Gonçeveş dil-teng olan dünyâyı teng oldı sanur

Çeşm-i sûzen vüs‘at-i hâtırla meydândur bana


Şâhid-i kazâ mezâyâ-yı müzâhirde görüp

Nakş-ı ber-âb-ı suver bir başka seyrândur bana


Hârice vaz‘-ı kadem itmem seyâhat eylesem

Kişver-i dil haddi yok vâsı‘ beyâbândur bana


Şâ‘irâne bir gazel tarh it Şinâsî gel yeter

Da‘vi-i esrâr-ı vahdet mahz-ı bühtândur bana   (Akpınar 2000: 73)


Gazel

Kimselerden bir içim su ârzû itmez gönül

Feyz-i Hak’dan gayra sarf-ı âb-rû itmez gönül


İnhirâf-ı istikâmet iltibâsından kaçar

Sanma ʻucbundan bu halka ser-fürû itmez gönül


Öyle bir demgâhdan deryûze eyler kim eger

Mâh-ı nev keçkûl olup inse sebû itmez gönül


Ehl-i dünyâ ile ülfet eyler ammâ bî-niyâz

Lâlenün nakşın görüp ümmîd-i bû itmez gönül


Çünki maʻnâda Şinâsî cümlesi yek-rengdür

Ânun içün fark-ı ahbâb u ʻadû itmez gönül        (Akpınar 2000: 127)

Kaynakça


Akpınar, Şerife (2000). Rûz-nâmeci-zâde Şinâsî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Akpınar, Şerife (2006). “Rûz-nâmeci-zâde Şinâsî, Dîvânı ve Şâirliği”. EKEV Akademi Dergisi (28): 215-232.

Harmancı, M. Esat (1999). Şinâsî Divânı. Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.

Harmancı, M. Esat (2003). “Bir Dîvân Şâiri: Rûznâmeci-zâde Şinâsî [?-1702]”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (5): 133-148.

Atıf Bilgileri


Akpınar, Şerife. "DÎVÂN (ŞİNÂSÎ, RÛZ-NÂMECİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-sinasi-ruz-nameci. [Erişim Tarihi: 23 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE ŞEYH ABDULLÂH EFENDİ) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Bekir Belenkuyu
Görüntüle
2 GENCÎNE-İ İ'CÂZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde Şeyh Abdullâh Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
3 DÎVÂN-I LUGAZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
4 DÎVÂN (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ) Behcetî Hüseyin Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
5 DÎVÂN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
6 FARSÇA DÎVÂNÇE (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
7 BEHİŞT-ÂBÂD (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
8 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
9 MÜNŞE'AT (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
10 DÎVÂN (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle