DÎVÂN (SEYYİD ŞÜKRÎ)
şiirler
Kerküklü Seyyid Şükrî (d. 1201? /1786-87? - 1271/1854/55’ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


19. asırda Kerkük’te yaşamış Seyyid Şükrî’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Asıl ismi Abdî olan şair “Şükrî”, “Seyyid Şükrî”, “Seyyidim Şükrî” mahlasları ile yazdığı şiirlerini bu eserde tedvin etmiştir. Gazel ve tahmisleri ile dikkat çeken Seyyid Şükrî’nin Divan'ı 567 gazel, 14 kaside, 8 mesnevi, 24 kıt'a, 17 muhammes, 65 tahmis, 17 müfred, 2 murabba, 1 müseddes ve 1 müsebbadan müteşekkildir ve 6270 beyit hacmindedir.

Şair, kasidelerini Davud Paşa (ö. 1267/1851), Ali Rıza Paşa (ö. 1262/1846) ve Baş Ayan Mehmed Ağa (ö. ?/?) gibi yaşadığı bölgenin ileri gelen devlet adamlarına yazmıştır. Ayrıca Fuzûlî’nin (ö. 963/1556) Su Kasidesi ve Şeyhoğlu’nun (ö. ?/?) Bağdat methiyesine nazireleri vardır. Gazellerinde ise yaşadığı coğrafyada yetişmiş olan Türk edebiyatının en büyük şairlerinden Fuzûlî ve Nâbî’nin (ö. 1124/1712) önemli tesirleri görülmektedir. Bu iki şairin birçok gazeline nazireler yazmış olan Şükrî, aynı zamanda Fuzûlî’nin 37; Nâbî’nin ise 1 adet gazelini tahmis etmiştir. Alfabenin 28 harfi ile kafiyeli gazel yazma maharetini gösteren şairin bir adet muvaşşah gazeli ve iki adet lisan-ı pepegî ile yazılmış gazeli bulunmaktadır. Şairin mesnevilerinde ise didaktik öğelerin ağır bastığı tahkiyevi/menkıbevi metinlerle karşılaşılmaktadır.

Bir Kadirî dervişi olan Seyyid Şükrî’nin şiirlerinde yer yer tekke şairlerine yaklaşan bir üslup görülmektedir ve eserini oluşturan manzumelerin önemli kısmı tasavvufi muhtevaya sahiptir. Tasavvufun yanı sıra aşk, acı, ıstırap, ayrılık, gurbet şiirlerin başlıca temalarındandır. Seyyid Şükrî Dîvânı Arap, Kürt ve Acem aşiretlerinin gasp ve hırsızlıkları, Yezidî ayaklanmaları, veba felaketi gibi yazıldığı devir ve coğrafyada cereyan eden olaylar hakkında yorum ve bilgi mahiyetinde içeriğe sahip olması ve Hâlis (ö. 1275/1858), Kâsimî (ö. 1261/1845), Esad Naib (ö. 1248/1832-33), Bedrî (ö. 1237/1821) gibi bölge şairlerinin şiirlerine tahmis ve nazireler barındırması ile 19. asır Kuzey Irak bölgesi edebî hayatından yansımalar sunması açısından değerli bir eser olarak görülebilir. 

Eserin günümüze ulaşan tek nüshası olan 4 Cemaziyelevvel 1250 / 8 Eylül 1834 tarihli, müellif hattı yazma Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe Yazmaları Koleksiyonu’nda 713 numara ile kayıtlıdır. Yazmanın 5b sayfasında eserin ismi "Dîvân-ı es-Seyyid el-Hâc Şükrî" olarak verilmiştir. Gayrı mürettep olan 192 varak hacmindeki eserde 716 manzume bulunmaktadır. Bu 716 adet manzumenin 165 adedi ketebe kaydının verildiği 150a sayfasından sonraki varaklara ve muhtelif varakların derkenarlarına yazılmıştır. Buradan şairin eserini tamamladıktan sonra da yazmaya manzumeler eklediği anlaşılmaktadır. Şükrî, eklediği bazı manzumelerin sonuna tarihler kaydetmiştir. Böylelikle 1258/1842-43 tarihine kadar şairin yazmaya eklemeler yaptığı tespit edilebilmektedir. Dinî-tasavvufi kavram, kişi ve tarih referansları, tarihî-efsanevi şahsiyetler ve coğrafi izlenimler ile oldukça zengin bir kapsama sahip eser üzerine bir doktora tezi hazırlanmıştır (Yalçınkaya 2019).


Eserden Örnekler


Gazel

Ey şûh aceb âfet-i devrân olacaksın

Aşk ehline gâretger-i îmân olacaksın


Meyl etmeyesin vaslına yârin sakın ey dil

Âhir ki esîr-i gam u hicrân olacaksın


Ey zülf yeter rûy-ı dil-ârâya nikâb ol

Nâ-gâh bir âh ile perîşân olacaksın


İb’âdlık el verdi gönül subh-ı vatandan

Üftâdegî-i şâm-ı garîbân olacaksın

[...]

Terk et mey-i mahbûb u hevâsın hele Şükrî

Belki bu ser-encâma peşîmân olacaksın          (Seyyid Şükrî 1250: 77b)


Muhammes

Biz cihâna zâhidâ seyrâna gelmişlerdeniz

Âb ü âteş hâk ü bâdız câna gelmişlerdeniz

Hızrveş bu çeşme-i hayvâna gelmişlerdeniz

Rahm-ı mâderden bu köhne kâna gelmişlerdeniz

Yeddi kırkdan sonra bu vîrâna gelmişlerdeniz


Ey dirîgâ fırsatı fevt eyledim dünyâ içün

Ömr azaldı geçdi devrân bir leb-i hamrâ içün

Dînimi dünyâya verdim mehveş-i her-câ içün

Kendimi dîvâne kıldım nergis-i şehlâ içün

Cüğdvâr vîrânede efgâna gelmişlerdeniz


Bir der isterken bu şehre şimdi bulduk çâr der

Olmuşuz âşık kalender rind-i ârif havl be-ser

Kılmanuz deccâl-i süfyândan dilâ zerre hazer

Biz müselmân-zâdeyiz kâlû belâdan ey peder

Şol elestüden berü îmâna gelmişlerdeniz


Bu fenâya gelmedik kim tâ ebed kalmağ içün

Geldi herkes tûşesin derc eyleyip varmağ içün

Nâşî olma doğru git doğru tarîk almağ içün

Bahr-i aşka dalagör lü’lü’-i ter bulmağ içün

Bir misâfir âdemiz kâr-vâna gelmişlerdeniz


Ey gönül aldanma dehre çok vefâsızdır geçer

Ömrü nahl-i bârvâr sanma hazânverdir geçer

İ‘tibâr olmaz hemân bir merd-i câbirdir geçer

Şükriyâ beş gün bu âlem bir misâfirdir geçer

Gece gündüz görüben hayrâne gelmişlerdeniz           (Seyyid Şükrî 1250: 127a).

Kaynakça


Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî, Nuri Akbayar (haz.). Seyit Ali Kahraman (akt.). C. I-VI. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Macit, Muhsin. "FUZÛLÎ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fuzuli-mdbir. [Erişim Tarihi: 28 Aralık 2021].

Molla Sâbir (1966). “Kerkük Şuarâsı VI”. Kardaşlık Dergisi. S. 10. s. 33-34. Bağdat.

Saatçi, Suphi (1997). Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 6.Cilt (Azerbaycan-Irak Kerkük Türk Edebiyatı). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Seyyid Şükrü (1250). Dîvân. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 713.

Terzibaşı, Ata (2013). Kerkük Şairleri. C. 1-4. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Yalçınkaya, Yağız (2019). Kerküklü Seyyid Şükrî Dîvânı (Notlandırılmış Metin - İnceleme). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.

Yalçınkaya, Yağız (2019). “XIX. Asır Kerkük Şuarasından Seyyid Şükrî ve Dîvân’ı”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten. (68). 113-156.

Atıf Bilgileri


Yalçınkaya, Yağız. "DÎVÂN (SEYYİD ŞÜKRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-seyyid-sukri. [Erişim Tarihi: 22 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVAN/GAZELİYAT (BASÎRÎ) Basîrî, Halîl Efendi Araş. Gör. Bünyamin Tetik
Görüntüle
2 [DÎVÂNÇE] (FÂ'İZ) Fâ'iz, Abdülkâdir Fâ'iz Tâlebânî Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
3 RAVZATÜ’Ş-ŞU’ARÂ (HÂVÎ) Hâvî, Resûl Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 TÂRÎH-İ DEVHATÜ’L-VÜZERÂ VE ZEYL-İ GÜLŞEN-İ HULEFÂ (HÂVÎ) Hâvî, Resûl Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 MECMÛ’A (KÂBİL) Kâbil, Muhittîn Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
6 DÎVÂN (KÂSIMÎ) Kâsımî, Kerküklü Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
7 DİVANÇE (MEHMED MİHRÎ) Mehmed Mihrî, Kerküklü Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
8 KITLIK KASİDESİ (NAKŞÎ) Nakşî, Abdülkâdir d. ?/? - ö. 1296/1878-79'dan sonra) Doç. Dr. Nagehan Uçan Eke
Görüntüle
9 HİCİV-NAME (NÂMÎ) Nâmî, Molla Abdullah Efendi Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
10 DÎVÂN (OSMÂNÎ) Osmânî, Osmân Ağa Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle