- Yazar Biyografisi (TEİS)
Kerküklü Seyyid Şükrî - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Yağız Yalçınkaya
- Eser Yazılış Tarihi:1250/1834
- Yazıldığı Saha:Irak - Suriye
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:31/12/2021
DÎVÂN (SEYYİD ŞÜKRÎ)
şiirlerKerküklü Seyyid Şükrî (d. 1201? /1786-87? - 1271/1854/55’ten sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
19. asırda Kerkük’te yaşamış Seyyid Şükrî’nin şiirlerini ihtiva eden eseri. Asıl ismi Abdî olan şair “Şükrî”, “Seyyid Şükrî”, “Seyyidim Şükrî” mahlasları ile yazdığı şiirlerini bu eserde tedvin etmiştir. Gazel ve tahmisleri ile dikkat çeken Seyyid Şükrî’nin Divan'ı 567 gazel, 14 kaside, 8 mesnevi, 24 kıt'a, 17 muhammes, 65 tahmis, 17 müfred, 2 murabba, 1 müseddes ve 1 müsebbadan müteşekkildir ve 6270 beyit hacmindedir.
Şair, kasidelerini Davud Paşa (ö. 1267/1851), Ali Rıza Paşa (ö. 1262/1846) ve Baş Ayan Mehmed Ağa (ö. ?/?) gibi yaşadığı bölgenin ileri gelen devlet adamlarına yazmıştır. Ayrıca Fuzûlî’nin (ö. 963/1556) Su Kasidesi ve Şeyhoğlu’nun (ö. ?/?) Bağdat methiyesine nazireleri vardır. Gazellerinde ise yaşadığı coğrafyada yetişmiş olan Türk edebiyatının en büyük şairlerinden Fuzûlî ve Nâbî’nin (ö. 1124/1712) önemli tesirleri görülmektedir. Bu iki şairin birçok gazeline nazireler yazmış olan Şükrî, aynı zamanda Fuzûlî’nin 37; Nâbî’nin ise 1 adet gazelini tahmis etmiştir. Alfabenin 28 harfi ile kafiyeli gazel yazma maharetini gösteren şairin bir adet muvaşşah gazeli ve iki adet lisan-ı pepegî ile yazılmış gazeli bulunmaktadır. Şairin mesnevilerinde ise didaktik öğelerin ağır bastığı tahkiyevi/menkıbevi metinlerle karşılaşılmaktadır.
Bir Kadirî dervişi olan Seyyid Şükrî’nin şiirlerinde yer yer tekke şairlerine yaklaşan bir üslup görülmektedir ve eserini oluşturan manzumelerin önemli kısmı tasavvufi muhtevaya sahiptir. Tasavvufun yanı sıra aşk, acı, ıstırap, ayrılık, gurbet şiirlerin başlıca temalarındandır. Seyyid Şükrî Dîvânı Arap, Kürt ve Acem aşiretlerinin gasp ve hırsızlıkları, Yezidî ayaklanmaları, veba felaketi gibi yazıldığı devir ve coğrafyada cereyan eden olaylar hakkında yorum ve bilgi mahiyetinde içeriğe sahip olması ve Hâlis (ö. 1275/1858), Kâsimî (ö. 1261/1845), Esad Naib (ö. 1248/1832-33), Bedrî (ö. 1237/1821) gibi bölge şairlerinin şiirlerine tahmis ve nazireler barındırması ile 19. asır Kuzey Irak bölgesi edebî hayatından yansımalar sunması açısından değerli bir eser olarak görülebilir.
Eserin günümüze ulaşan tek nüshası olan 4 Cemaziyelevvel 1250 / 8 Eylül 1834 tarihli, müellif hattı yazma Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe Yazmaları Koleksiyonu’nda 713 numara ile kayıtlıdır. Yazmanın 5b sayfasında eserin ismi "Dîvân-ı es-Seyyid el-Hâc Şükrî" olarak verilmiştir. Gayrı mürettep olan 192 varak hacmindeki eserde 716 manzume bulunmaktadır. Bu 716 adet manzumenin 165 adedi ketebe kaydının verildiği 150a sayfasından sonraki varaklara ve muhtelif varakların derkenarlarına yazılmıştır. Buradan şairin eserini tamamladıktan sonra da yazmaya manzumeler eklediği anlaşılmaktadır. Şükrî, eklediği bazı manzumelerin sonuna tarihler kaydetmiştir. Böylelikle 1258/1842-43 tarihine kadar şairin yazmaya eklemeler yaptığı tespit edilebilmektedir. Dinî-tasavvufi kavram, kişi ve tarih referansları, tarihî-efsanevi şahsiyetler ve coğrafi izlenimler ile oldukça zengin bir kapsama sahip eser üzerine bir doktora tezi hazırlanmıştır (Yalçınkaya 2019).
Eserden Örnekler
Gazel
Ey şûh aceb âfet-i devrân olacaksın
Aşk ehline gâretger-i îmân olacaksın
Meyl etmeyesin vaslına yârin sakın ey dil
Âhir ki esîr-i gam u hicrân olacaksın
Ey zülf yeter rûy-ı dil-ârâya nikâb ol
Nâ-gâh bir âh ile perîşân olacaksın
İb’âdlık el verdi gönül subh-ı vatandan
Üftâdegî-i şâm-ı garîbân olacaksın
[...]
Terk et mey-i mahbûb u hevâsın hele Şükrî
Belki bu ser-encâma peşîmân olacaksın (Seyyid Şükrî 1250: 77b)
Muhammes
Biz cihâna zâhidâ seyrâna gelmişlerdeniz
Âb ü âteş hâk ü bâdız câna gelmişlerdeniz
Hızrveş bu çeşme-i hayvâna gelmişlerdeniz
Rahm-ı mâderden bu köhne kâna gelmişlerdeniz
Yeddi kırkdan sonra bu vîrâna gelmişlerdeniz
Ey dirîgâ fırsatı fevt eyledim dünyâ içün
Ömr azaldı geçdi devrân bir leb-i hamrâ içün
Dînimi dünyâya verdim mehveş-i her-câ içün
Kendimi dîvâne kıldım nergis-i şehlâ içün
Cüğdvâr vîrânede efgâna gelmişlerdeniz
Bir der isterken bu şehre şimdi bulduk çâr der
Olmuşuz âşık kalender rind-i ârif havl be-ser
Kılmanuz deccâl-i süfyândan dilâ zerre hazer
Biz müselmân-zâdeyiz kâlû belâdan ey peder
Şol elestüden berü îmâna gelmişlerdeniz
Bu fenâya gelmedik kim tâ ebed kalmağ içün
Geldi herkes tûşesin derc eyleyip varmağ içün
Nâşî olma doğru git doğru tarîk almağ içün
Bahr-i aşka dalagör lü’lü’-i ter bulmağ içün
Bir misâfir âdemiz kâr-vâna gelmişlerdeniz
Ey gönül aldanma dehre çok vefâsızdır geçer
Ömrü nahl-i bârvâr sanma hazânverdir geçer
İ‘tibâr olmaz hemân bir merd-i câbirdir geçer
Şükriyâ beş gün bu âlem bir misâfirdir geçer
Gece gündüz görüben hayrâne gelmişlerdeniz (Seyyid Şükrî 1250: 127a).
Kaynakça
Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî, Nuri Akbayar (haz.). Seyit Ali Kahraman (akt.). C. I-VI. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Macit, Muhsin. "FUZÛLÎ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fuzuli-mdbir. [Erişim Tarihi: 28 Aralık 2021].
Molla Sâbir (1966). “Kerkük Şuarâsı VI”. Kardaşlık Dergisi. S. 10. s. 33-34. Bağdat.
Saatçi, Suphi (1997). Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 6.Cilt (Azerbaycan-Irak Kerkük Türk Edebiyatı). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Seyyid Şükrü (1250). Dîvân. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 713.
Terzibaşı, Ata (2013). Kerkük Şairleri. C. 1-4. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Yalçınkaya, Yağız (2019). Kerküklü Seyyid Şükrî Dîvânı (Notlandırılmış Metin - İnceleme). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
Yalçınkaya, Yağız (2019). “XIX. Asır Kerkük Şuarasından Seyyid Şükrî ve Dîvân’ı”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten. (68). 113-156.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DİVAN/GAZELİYAT (BASÎRÎ) | Basîrî, Halîl Efendi | Araş. Gör. Bünyamin Tetik |
Görüntüle | ||
2 | [DÎVÂNÇE] (FÂ'İZ) | Fâ'iz, Abdülkâdir Fâ'iz Tâlebânî | Doç. Dr. Gülçiçek Akçay |
Görüntüle | ||
3 | RAVZATÜ’Ş-ŞU’ARÂ (HÂVÎ) | Hâvî, Resûl Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
4 | TÂRÎH-İ DEVHATÜ’L-VÜZERÂ VE ZEYL-İ GÜLŞEN-İ HULEFÂ (HÂVÎ) | Hâvî, Resûl Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
5 | MECMÛ’A (KÂBİL) | Kâbil, Muhittîn | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (KÂSIMÎ) | Kâsımî, Kerküklü | Doç. Dr. Gülçiçek Akçay |
Görüntüle | ||
7 | DİVANÇE (MEHMED MİHRÎ) | Mehmed Mihrî, Kerküklü | Doç. Dr. Gülçiçek Akçay |
Görüntüle | ||
8 | KITLIK KASİDESİ (NAKŞÎ) | Nakşî, Abdülkâdir d. ?/? - ö. 1296/1878-79'dan sonra) | Doç. Dr. Nagehan Uçan Eke |
Görüntüle | ||
9 | HİCİV-NAME (NÂMÎ) | Nâmî, Molla Abdullah Efendi | Doç. Dr. Gülçiçek Akçay |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (OSMÂNÎ) | Osmânî, Osmân Ağa | Doç. Dr. Gülçiçek Akçay |
Görüntüle |