DÎVÂN (ŞEVKÎ)
Hz. Peygamber ve ehl-i beytinin övgüsü için yazılmış bir divan
Şevkî, Mehmed Şevkî Efendi (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hz. Muhammed ve ehl-i beytini övmek için kaleme alınmış mürettep divan. Eserin bilinen tek nüshası Konya Koyunoğlu Şehir ve Müze Kitaplığı’nda 12678 arşiv numarasında “Dîvân-ı Mehmed Şevkî” başlığıyla kayıtlıdır. 104 varaktan oluşan eserde 412 gazel, 14 kaside, 9 muhammes, 4 müseddes, 2 murabba 2 tahmis ve 1 müstezad nazım şekli ile kaleme alınmış toplam 444 şiir bulunmaktadır.

Eser, “Sülâle-i tahhâreden ve evlâd-ı Mevlânâ’dan Karahisârî Mehmed Şevkî Efendi’nün dîvânıdur” başlığının ardından besmele ve Arapça bir münacat ile başlamaktadır. Giriş kısmında, iki Arapça münacat, bir tevhid, iki Hz. Muhammed için kaleme alınmış na′t, bir miraciye, bir Hz. Ali için yazılmış na′t, iki Hz. Muhammed ve Hz. Ali’yi birlikte övmek için yazılmış methiye ve bir düvazdeh bulunmaktadır. Gazeller bölümünde ise hurûf-ı hecâya göre sırasıyla Hz. Muhammed, Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Hz. Hamza, Hz. Abbas, Hz. Fatıma, Hz. Hatice, Hz. Zeynelâbidin, Hz. Muhammed Bâkır, Hz. Cafer-i Sâdık, Hz. Musa Kâzım, Hz. Ali Rıza, Hz. Muhammed Takî, Hz. Ali Nakî, Hz. Hasan Askerî ve Hz. Muhammed Mehdî’yi öven şiirler yer almaktadır. Eserde, Hz. Muhammed ve akrabaları, dört halife ve on iki imam övgüsünün dışında özellikle yazmanın sayfa kenarlarında, vebadan kurtulmak için on iki imama dua etmenin fazileti, on iki imam ve âl-i âbâ övgüsü, iman ve taatin şeyhe farz olması, Hacı Bektaş Veli’ye övgü, silsilenâme, devriye, tarikat övgüsü, Yezîd’e lanet, Tevhid-İhlas suresi, Arafat'taki hacıların vasfı, imamet ve velayetin kıymeti, kerremallahu vechehu sırrı, Kerbela toprağı ve tarikat yolunun özellikleri gibi konuları ele alan şiirler de bulunmaktadır.

Tek konuya hasredilmiş bir övgü divanı olan Şevkî Dîvânı, sıfatların ardı ardına sıralanmasıyla yapılan tensîkü’s-sıfat sanatına dayalı bir övgü üslubuna sahiptir. Şairin övdüğü kişinin vasıflarını delillendirmek için sıklıkla ayet ve hadislere başvurması şiirlerdeki Arapça kelimelerin; bazı övgü sıfatlarının ve fiillerin Farsça karşılıklarını kullanması ise şiirlerdeki Farsça kelimelerin yoğunluğunu artırmıştır. Şiirlerde aruz kusurlarından ziyade şairin genellikle aruz kalıbına uydurmak için kelimelerin eklerinden ve bazen de kelimenin kendisinden feragat ettiği anlatım bozuklukları/eksiklikleri görülmektedir. Tüm bunlara rağmen ifadelerindeki samimiyetten hareketle şair içten bir dile sahiptir.

Klasik Türk edebiyatı geleneği içerisinde na′t divanları ile benzerlik gösteren Şevkî Dîvânı, birden fazla kişinin mürettep bir şekilde övgüsüne yer vermesi bakımından orijinallik göstermektedir. Eser, doktora tezi olarak çalışılmıştır (Ay 2022).

Şairin biyografisi için bk. "Şevkî, Mehmed Şevkî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sevki-mehmed-sevki-efendi

Eserden Örnekler


Nûr-ı vâhid nûr-ı Ahmed’le ′Aliyyü’l-Murtazâ

Cism-i vâhid cism-i Ahmed’le ′Aliyyü’l-Murtazâ


Nûrike nûri buyurdu lahmüke lahmi ana

Yek vücûddur ol Muhammedle ′Aliyyü’l-Murtazâ


Hazrete akreb mukarreb sınv-ı sıhriyyet kamu

Müntesib ana müseddidle ′Aliyyü’l-Murtazâ


Ente min nûri ile buyurdıı çün ente ahî

Tâ ki te′kîdi müekkedle ′Aliyyü’l-Murtazâ


Ol iki cismeyn-i nûreyn cismuke cismi dînin

Şevkî bir nûrdur o Ahmedle ′Aliyyü’l-Murtazâ (Ay 2022: 309-310)


Cenâb-ı Fâtımâ kübrâya mensûb

Hasan hulk-ı Rızâ kübrâya mensûb


Anun nâm-ı şerîfidür Hadîce

Hüseyn-i Kerbelâ kübrâya mensûb


Hüseyn-i Kerbelâ’nun sırr-ı zātı

Pes ol Zeyne’l-′abā kübrâya mensûb


Muhammed Bâkır u Ca′fer imâmân

Dahı Musâ’r-Rızâ kübrâya mensûb


Takiyyü ′Askerî Naķî Muhammed

O Mehdî zü-livâ kübrâya mensûb


Hüseynîdür bi-ceddin ′an-bi-ceddin

Bu ednâ Şevķiyâ kübrâya mensûb (Ay 2022: 353-354)

Kaynakça


Ak, Murat (2014). Na′lerin tasavvufî temelleri ve na’t mecmuaları (Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Bölümü 1210,1211-tenkidli metin). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Ay, Sibel (2022). Mehmed Şevkî Dîvânı (Metin-İnceleme). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Ay, Sibel. "DÎVÂN (ŞEVKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-sevki. [Erişim Tarihi: 08 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem