DÎVÂN (SARRÂFÎ)
şiirler
Sarrâf, Rıza Tebrizî (d. 1271/1854-55-ö. 1325/1907)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Asıl adı Rızâ olup Sarrâf mahlasını kullanan ve Tebriz’de doğduğu için Tebrizî nisbesiyle tanınan şairin şiirlerini ihtiva eden eseri. Dinî konulara hâkimiyetinden hareketle iyi bir medrese tahsili gördüğü anlaşılan Hoca Rızâ Sarrâf, Dîvân’ında “ahtar-, apar-, çat-, danış-, döz-, sın-, tap- vs.” gibi Azerbaycan Türkçesine ait unsurlara oldukça fazla yer vermiştir. Ancak bazı şiirlerinin dili ağır olup Arapça-Farsça sözcük ve tamlama açısından zengindir.

Şairin Dîvân’ında Türkçe 93 gazel, 60 kaside ve mersiye, terci-bend, rubai ve muhammesler ile Farsça 11 gazel bulunmaktadır. Aşk konulu gazellerinde oldukça başarılı bulunan Sarrâf, dinî konulu mersiyelerinde de büyük şöhret yakalamıştır. Kerbela ruhunu derinden yaşayan şair, bu olayı şiirlerinde sık sık karşımıza çıkarmaktadır. Bu yönüyle Azerbaycan edebiyatında Ebulhasan Râcî, Muhammed Taki Kumrî ve Muhammed Hüseyin Dahîl ile birlikte en meşhur dört mersiye şairinden biri olarak kabul edilmektedir. Sarrâf, toplumsal konulu hicivler de kaleme almış, dinî mersiye edebiyatını da kendi zamanına kadarki zor anlaşılır kelime ve terkiplerden arındırarak basitleştirmiş, kısacası şiirlerinde halkın daha kolay anlayabileceği sade ve açık bir üslup kullanmıştır. Bu anlamda atasözü ve deyimlerden yararlanmış, zaman zaman da kelime oyunlarına başvurmuştur. Taklitten uzak şiirler yazmaya çalışan Sarrâf’ın birçok gazeli bestelenmiştir. Toplamda 2500 beyitten fazla olan Dîvân, İran’da birkaç kez basılmıştır. Bu basmalardan birinin “Gazeliyat” bölümüyle ilgili bir mezuniyet tezi hazırlanmış (Özensel 1970), Dîvân üzerine ise bir yüksek lisans tezi yapılmıştır (Tadal 2015).

Şairin biyografisi için bk. “Sarrâf, Rızâ Tebrizî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sarraf-riza-tebrizi

Eserden Örnekler


Gazel

Semend-i nâza gel baş virme ey başuva kurbân

Göz üstünde kaş oynatma kara göz kaşuva kurbân


Bilürin sîne-i saf içre var bir daş kimi kalbün

Hayâtım çeşmesi bağrunda bitgin daşuva kurbân


Hattun reşk-i nigâristân çin-i hıtayıdur ey dîde

Beyle nakş u nigâr olmaz olum nakkâşuva kurbân


Men ebr-i tîre bahtım sen bahâr tâze vü tersin

Gerek men ağlayam sen ağlama göz yaşuva kurbân


Başundan kâkül müşkin nisâr-ı müşk ider dâ’im

Hani cânda liyâkat arz idem şâbaşuva kurbân


Durup ferrâş-tek gamzun berâberdedir bir kelime

Gönül mülkünde şâhenşâh olan ferrâşuva kurbân


Belâ-yı aşk-ilen çün yâr u yoldaş olmasa dâyim

Hamı yoldaş u yârim yâruva yoldaşuva kurbân


Eğer Sarrâfa bir haşhâş kaddünce ola lütfun

Kifâyetdür hamı nakdim bir haşhâşuva kurbân (Tadal 2015: 163-164).

Kaynakça


Özensel, Nursel (1970). Gazeliyat-ı Divan-ı Sarraf. Mezuniyet Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Tadal, Tuğba (2015). Hoca Rıza Sarraf, Divan-ı Sarraf, Çeviri Yazılı Metin-Sözlük. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Kültür Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


KOÇ, Hamza. "DÎVÂN (SARRÂFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-sarrafi. [Erişim Tarihi: 17 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Ali Akber Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
2 DÎVÂN / DÎVÂN-I KASÂİD Ü GAZELİYYÂT (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
3 KİTÂBÜN-NASÂYİH (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 KİTÂB-I MAKTEL (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 DÎVÂN (DİLSÛZ) Dilsûz, Muhammed Emîn Prof. Dr. Yakup POYRAZ
Görüntüle
6 [DÎVÂN] (ANDELÎB) Andelîb Karacadağî Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
7 GÜLŞEN-İ İRFÂN (FAKÎR) Fakîr, Hacı Ağa Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
8 SA’LEBİYE (HALHÂLÎ) Halhâlî, Muhammed Bâkir Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 DÎVÂN (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Öğr. Gör. ÖZLEM KAHRAMAN
Görüntüle
10 TİLKİ İLE KURT (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle