17. yüzyıl şairlerinden Rüşdî mahlaslı Mostarlı Sahhâf Ahmed’in şiirlerini ihtiva eden eseri. Eser üzerine hazırlanmış bir yüksek lisans çalışmasında (Tunadurur, 2012) Ammeci Çelebi lakabıyla bilinen Edirneli Ahmed Rüşdî’ye (ö. 1105/1693-94) ait olarak gösterilen Dîvân’ın asıl yazarının -tezkirelerde verilen bilgilerden ve eser içindeki tarih manzumelerinden yola çıkarak- 17. yüzyıl şairlerinden Mostarlı Sahhâf Ahmed Rüşdî (ö. 1111/1700) olduğu kesinleşmiştir. Ahmed Rüşdî’nin Dîvân’ını tam olarak hangi tarihte kaleme aldığı bilinmemektedir. Dîvân içerisindeki en geç dönemi işaret eden tarih manzumesinin Bâkî Paşa adlı bir zatın 1107/1695 yılında vezirlik rütbesine terfi etmesi üzerine düşürülmüş olmasından ve şairin 1111/1700 yılında vefat ettiği bilgisinden yola çıkarak eserin, 1107/1695-1111/1700 yılları arasında yazıldığı tespit edilmiştir.

İçerisinde devrin sosyal ve siyasi olaylarını içeren pek çok tarih manzumesi barındırması bakımından önem arz eden Dîvân, Ekici (2006) tarafından hazırlanan tenkitli metne göre 1’i tevhid, 4’ü na't türünde yazılmış 7 kasîde, 195’i Türkçe, 3’ü Farsça 198 gazel; 87 tarih manzumesi, 403 matla, 30 müfred, 12 nazm, 6’sı Türkçe, 1’i Farsça olarak kaleme alınmış 7 kıt’a ve 1 mesnevîden oluşmaktadır (Ekici 2006: 36). Dîvân’ın kime sunulduğu bilgisi bilinmemekle birlikte eserde; Reisü’l-küttâb Râmi Mehmed Paşa (ö. 1119/1708) ve Müftü Feyzullah Efendi’ye (ö. 1115/ 1703) sunulmuş iki kaside ile Musahip Mustafa Paşa (ö.1096/1685) için yazılmış bir müzeyyel gazel mevcuttur.

Tezkirelerde şiirlerinden övgüyle bahsedilen Rüşdî, Dîvân’ında hem âşıkâne hem tasavvufî tarzda şiirlere yer vermiştir (Kayhan 1991:16; Tunadurur 2012: iii). Mevlevî olduğuna dair kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmayan şairin, Dîvân’ında Mevlevilikten söz eden şiirlere yer verdiği, bazı Mevlevî dedeleri için tarih düşürdüğü görülmektedir. Aruz veznini ve edebî sanatları kullanmakta başarılı olan, şiirlerinde kimi zaman halk söyleyişine yakın ifade ve deyimler kullanan, dönemine göre sade bir dil ile yazan şairin en büyük başarısı tarih düşürmedeki ustalığıdır (Altuner 1989:287; İnce 2018 :348; Ekici 2006: 8; Kayhan 1991: 22-31). 

Eserin tespit edebildiğimiz 8 nüshası mevcuttur. Rüşdî Dîvân’ı üzerine Kayhan (1991), Ekici (2006) ve Tunadurur (2012) tarafından hazırlanmış üç yüksek lisans tezi mevcuttur. Kayhan ve Ekici eserin tenkitli metnini ortaya koyarak eseri günümüz harflerine aktarırken; Tunadurur, eseri Edirneli Ahmed Rüşdî Divanı adıyla -gerçekte var olduğu bile kesin olmayan- başka bir Rüşdî’ye atfederek 3. kez tekrar çalışmıştır ve çalışmasında diğer araştırmacıların faydalandığı nüshalardan farklı olarak müellif hattı olduğunu iddia ettiği aslında temmet kaydından Süfyân bin Yûsuf adlı bir zat tarafından 1158/1745 yılında istinsah edildiği anlaşılan Edirne Selimiye Kütüphanesi 2198 numarada kayıtlı nüshayı kullanmıştır. Eserin kaynaklarda daha önce adı geçmeyen son nüshası ise 1125/1713 istinsah tarihli New Jersey Garrett Collection Yahuda Series Ottoman Turkish 2029Y’de kayıtlı nüshasıdır.

Şairin biyografisi için bk. “Rüşdî, Sahaf Ebu'r-Reşid Ahmed Rüşdî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-sahaf-eburresid-ahmed-rusdi