Kırımlı Ebubekir Rif’at Efendi’nin şiirlerinin yer aldığı eser. Dîvân’ın taş baskısında 5 kaside, 4 mesnevi, 1 müseddes, 7 muhammes, 1 terci-bend, 56 tarih manzumesi, 47 gazel, 3 kıt'a olmak üzere 124 şiir yer almaktadır. Nazım şekillerinin oluşturulmasında ve sıralanmasında klasik divan tertibinin dışına çıkılmıştır. Na’t türünde bir müseddesle başlayan Dîvân’da tarih manzumelerinin arasına serpiştirilmiş kaside, mesnevi ve müfredler; gazeller arasında muhammesler yer almaktadır (Uzun 2015). Kasidelerden biri na’t, biri miraciye diğer üçü methiye tarzındadır. Devlet büyüklerine sunulan kasidelerde sadece methiye ve dua bölümleri yer almaktadır.

Dîvân’ın hacim bakımından en geniş bölümünü tarih manzumeleri oluşturmaktadır. Bu manzumelerin çoğunda matla ve mahlas beyti bulunmakla birlikte bir kısmında matla beyti yoktur. Tek beyitlik 4, iki beyitlik 2, üç beyitlik 4 tarih manzumesinin yanında beyit sayıları yirmiyi aşan çok sayıda tarih manzumesi bulunmaktadır. Devlet büyüklerinin vefatı, göreve getirilişi, çocuklarının doğumu başta olmak üzere; cami, kışla, çeşme, konak, sebil, mektep, darphane, köprü gibi yapıların inşası gibi çeşitli konular üzerine tarih manzumeleri yazılmıştır. Şairin elli yaşına girişi ve hacca gidişi münasebetiyle yazdığı tarih manzumelerinin yanında Kırım hanlarından Şahbaz Giray, Selim Giray ve Maksud Giray’ın ve yakınlarının vefatları için düştüğü tarihler de bulunmaktadır. Sayılarının ve beyitlerinin fazla oluşu, abartılı bir methiye üslubuyla yazılmış olmaları, tarih manzumelerinin Dîvân’da kasidelerin yerini tuttuğu hissini uyandırmaktadır.

Dîvân’da Nazm-ı Rü’yâ ve Ta’birân-ı Rü’yâ başlıklarını taşıyan mesneviler, manzum hikâye tarzında olup şairin gördüğü rüyaların yorumunu konu almaktadır. Diğer iki mesneviden biri bir mektuba cevaben yazılmıştır. Diğeri ise şairin sanat anlayışını, şiire bakışını yansıtan oğlu için yazdığı bir mahlasnamedir. Eserdeki kıtalardan ikisi methiye diğeri ise Ramazan Bayramı’nı konu alan bir ıydiyedir. Dîvân’daki terci-bend ise içinde murassa ve müfred kafiyelerin, Arapça beyitlerin bulunduğu tasavvufi bir manzumedir.

Eserde Arap alfabesine göre dizilen gazellerin ilk ikisi tevhid ve na’t tarzındadır. Dîvân’daki az sayıdaki gazel, konu bakımından çeşitlilik göstermektedir. Âşıkane, rindane, şuhane, didaktik, talihten şikâyet, methiye gibi konuların işlendiği gazellere lirik ve içten bir üslup hâkimdir. Gazellerin kafiye sözcükleri daha çok isim soylu sözcüklerden seçilmişlerdir. Diğer nazım şekillerine göre daha sade bir dille yazılan gazel ve muhammeslerde yer yer mahalli söyleyişlere yer verilmiştir. İkili terkipler yoğun olmakla birlikte daha uzun terkiplere pek rastlanmaz.

Kahire Bulak Matbaası’nda 1254/1838’de taş baskısı yapılan 183 sayfalık eserde, şairin gönderdiği ve aldığı mektupları içeren Münşeat-ı Rif’at Efendi başlıklı 77 sayfalık bir bölüm bulunmaktadır. Aynı matbaada basılan eserin diğer bir baskısı Münşe’at-ı Rif’at Efendi ismiyle Ankara Milli Kütüphane’de kayıtlıdır. Şairin hayatı ve şiirlerin yeni yazıyla neşri bir kitap çalışmasına (Uzun 2015) konu olmuştur.

Şair hakkında bilgi için bk. "Rif’at, Kırımlı Ebû Bekir Rif'at Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rifat-kirimli-ebu-bekir-rifat-efendi