DÎVÂN (ÖRFÎ)
şiirler
Örfî, Mahmûd Ağa (d. 1116/1705 - ö. 1192/1778)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Örfî mahlasını kullanan Mahmûd Ağa'nın (d. 1116/1705 - ö. 1192/1778) şiirlerini ihtiva eden eser. Dîvân, tarihe dair eserleri de bulunan Örfî’nin en önemli eseri olarak kabul edilmektedir (Kütük 2004: 192). Tarih manzumelerinden Dîvân’ın iki kere tertip edildiği anlaşılmaktadır. Bu tarihlerden biri Dîvân’ın 1148/1735’te tertip edildiğini göstermektedir. Dîvân’ında çeşitli din ve devlet büyükleri hakkında 48 kasidesi, 2 murabba-ı mütekerriri, 2 tahmisi, 1 muhammesi, 1 müseddes-i mütekerriri; 1’i murabba-ı müzdevic, 2’si murabba-ı mütekerrir kafiyeli 3 şarkı olmak üzere 9 musammatı; 110 tarihi, 748 gazeli, kıta ve Nazım başlığı altında 2, rubâîyyat başlığı altında kıta ve nazmlardan oluşan 48 manzumesi, 94 müfred ve matla beyti bulunan Örfî’nin hemen her nazım şeklinde örnek verdiği tespit edilmektedir. Örfî’nin Dîvân’ında bir de “Pend-i Abd-i Pür-kusûr-ı Örfîyâ” adında bir pendnâmesi bulunmaktadır ki bu manzume geleneksel pendnâmelerle biçim ve içerik bakımından benzerlik gösterir.

Şiirlerini sade ve anlaşılır bir dille kaleme alan Örfî, genellikle hikemî tarzda ve âşıkane şiirler söylemiştir. Ayrıca şiirlerinde mahallî unsurların ve sosyal konuların önemli bir yer tutması sebebiyle de şairin yaşadığı çağa bigane kalmadığı, kendisini toplumdan soyutlamadığı tespit edilmektedir. Özellikle kasidelerinde ve tarih manzumelerinde yoğunlaşan bu mahallî unsurlar ve sosyal konular bağlamında şairin, Edirne’yi şiirine bolca malzeme yaptığını ayrıca belirtmek gerekir. Örfî’nin sanatı hakkında ifade edilmesi gereken konulardan biri de, onun müellif hattı nüshasında yer alan bazı gazellerine düşülen notlardır. Bu notların şair tarafından mı bir başkası tarafından mı eklendiği tespit olunamamıştır. Bununla birlikte gazellerin yazılma sebebini açıklayan bu notlar, gazellerin ortaya çıkış sebeplerine dair fikir vermektedir. Şairin 12 gazelinde görülen bu notlar edebiyat tarihimiz açısından önemli vesikalar mahiyetindedir.

Dîvân'ın Türkiye kütüphanelerinde ikisi müellif hattı olmak üzere toplam beş nüshası bulunmaktadır (Turan 2011: 137). Eserin tenkitli metni Lokman Turan tarafından yayımlanmıştır (2011).

Şairin biyografisi için bk. "Örfî, Mahmûd Ağa". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/orfi-mahmud-aga

Eserden Örnekler


Gazel

Zanahdânun görüp oldum efendüm câha üftâde

Hayâl-i kâmetünle gerçi himmet oldı bâlâda


Senün ummân-ı ışkun müncezibdür ehl-i sevdâya

Olur gitdükçe müstagrak kişi gird-âb-ı deryâda


Belâ-yı ışkı tesîr eylemiş Leylâya Mecnûnun

Cünûn-ı fikr-i zülfün ile gördüm anı ma’nâda


İder hüzn ile girye öyle bir ma’şûka-i hüsnâ

Direm aglarsa Mecnûn aglasın her deşt ü sahrâda


Didi evvel düşer nâr-ı mahabbet şem’-i sûzâna

Yakar pervânesin sonra virür hâkisteri bâda


Görenler pertev-i hüsnün eger zâhir eger bâtın

Olur bi’llâhi dil-dâde bu dünyâda vü ukbâda


Görelden pertev-i hüsnün harâb-ender-harâb oldum

Dem-â-dem gamzeler dil-kişverin gâretle yagmâda


Cinân-ı dilde tâvus-ı cemâlün cilve-güsterdür

Çün âdem ıztırâb itmez mi Örfî vakt-i ferdâda


[Kenar Notu] “Bir gice Örfî’nün aklını zülf-i dilber hayâli perîşân idüp âlem-i ma’nâda meşhûr Leylâyı müşâhede idüp görür ki yazdıkları vech üzre esmerü’l-levn bir mahbûbe bunun ruhsârı gûyâ mir’ât-ı tecellâ vü pertev-i hüsni gün gibi münevver ve bir câzibe-i ân-cemâl seyr ider ki mecnûn gibi kûh-ı ışkı ihtiyâr ider. Lakin mahbûbe-i mezkûre girye vü nâle eylemege başlar ol demde Örfî Leylâya hitâb ider ki sen ma’şûkasın handân ü Mecnûn âşıkundur giryân olmak lâzım idi hattâ nâz ma’şûka, niyâz âşıka de’b-i kadîmdür didikde Leylâ cevâb ider ki ışk odı evvel düşer ma’şûka andan âşıka şem’î gör kim yanmadı yandırmadı pervâne didikde h’âbdan safâ-yı ışkile bîdâr ü gazeli nazm eylemişdür.” (Turan 2008: 384).

Kaynakça


Kütük, Rıfat (2004). “Edirneli Örfî Mahmûd Ağa’nın Hayatı ve Eserleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 26: 183-210.

Turan, Lokman (2011). Edirneli Örfî Mahmûd Ağa Divanı. Ankara: Vizyon Yay.

Turan, Lokman (2008). “Türk Edebiyatında Şiir Yazma Sebepleri ve Edirneli Örfî Mahmûd Ağa Dîvânı’ndaki On İki Gazelin Yazılma Sebepleri Üzerine". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 112 (2): 367-395.

Atıf Bilgileri


Turan, Lokman. "DÎVÂN (ÖRFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-orfi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MAHABBET-NÂME (ÖRFÎ) Örfî, Mahmûd Ağa Prof. Dr. Müberra Gürgendereli
Görüntüle
2 MAHABBET-NÂME (ÖRFÎ) Örfî, Mahmûd Ağa Prof. Dr. Lokman Turan
Görüntüle
3 MEVHÛMÜ'T-TEVÂRÎH (ÖRFÎ) Örfî, Mahmûd Ağa Prof. Dr. Lokman Turan
Görüntüle
4 EDİRNE TARİHÇESİ / BERÂY-I ŞEHR-İ EDİRNE (ÖRFÎ) Örfî, Mahmûd Ağa Prof. Dr. Lokman Turan
Görüntüle
5 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
6 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
7 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
8 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
12 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
13 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
14 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle