“Nehcî” mahlaslı Seyyid Mustafâ Dede’nin şiirlerinin toplandığı eseri. Mürettep bir dîvân hüviyetinde olan eserin bilinen altı nüshasının karşılaştırması ile oluşturulan tenkitli metninde dokuz kaside, iki terci’-bend, 38 kıt’a-yı kebîre, dört tarih kıt’ası, 349 gazel, 136 rubai, üç kıt’a, bir lügaz, 42 muamma ve bir ferd olmak üzere 3371 beyitlik 585 müstakil şiir bulunmaktadır (Aslan 2017: 15).

Dîvân, Nehcî’nin şeyhi Hasan Burhâneddîn-i Cihângirî (ö. 1074/1663)’nin medhinde “âfitâb” redifli ve Farsça zü’l-matla’ayn (iki matla’lı) kasideler ile başlar. Devamında Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed Paşa (ö. 1087/1676), Melek Ahmed Paşa (ö. 1073/1662), Defterdar İbrâhîm Paşa (ö. ?) ve Defterdar Ahmed Paşa (ö. ?)’ya yazılmış, ayrıca memduhu bilinmeyen kasideler bulunmaktadır. İlk kaside hariç diğerlerinde fahriye bölümünün olmayışı Nehcî’nin mutasavvıf kimliği ile alakalı olmalıdır. Kasidelerden sonra gelen terci’ât kısmında bir naat ile Hasan Burhâneddîn-i Cihângirî medhiyesi, kıt’alar kısmında 1055/1655 ila 1086/1676 yılları arasında meydana gelen birtakım olaylar için düşülmüş tarih manzumeleri ve cevabı “güneş” olan bir lügaz yer almaktadır. Gazeller kısmı on bir beyitlik naat gazelle başlamaktadır. Gazellerin çoğunluğu beş beyit olmakla birlikte altı ila 13 beyitten oluşanları da vardır. Beş müzeyyel gazel Hasan Burhâneddîn-i Cihângirî medhindedir. Gazellerin biri mükerrer (aks sanatı ile yazılmış) olup biri de Sâlih isimli mahbub içindir. Nehcî’nin gazelleri klasik tarzda kaleme alınmıştır. Sa’dî-yi Şîrâzî (ö. 691/1292), Hâfız-ı Şîrâzî (ö. 792/1390?), Şâhî-yi Sebzvârî (ö. 857/1453) ve Nizâmî-yi Gencevî (ö. 611/1214?)’yi izlediği anlaşılan Nehcî’nin az sayıdaki şiirlerinde Hind üslûbu şairi Örfî-yi Şîrâzî (ö. 999/1591) ve Tâlib-i Âmulî (ö. 1036/1626)’nin etkisi görülmektedir. Bazı gazellerinde Fuzûlî (ö. 963/1556)’nin tesiri vardır. Âşıkâne ve rindâne tarzda yazılmış gazelleri, zaman zaman za’f-ı te’lîf (anlatım bozukluğu) ve ta’kîd (anlam kapalılığı) ile karşılaşılmakla birlikte genelde selîs (akıcı) ve anlaşılırdır. Rubailer kısmında yer alan şiirlerde rindane bir eda söz konusudur. Bu rubailer -tıpkı gazellerde olduğu gibi- elif bâ’ya göre sıralanmıştır. Dîvân’ın son kısmında yer alan muammaların 14’ü Farsçadır. Dîvân Farsça bir ferd ile sona ermektedir. Dîvân’daki şiirlere bakıldığında Nehcî’nin kasidelerinin ve tarih manzumelerinin gazellerine göre daha başarılı olduğu söylenebilir. Gazelleri ise orta seviyededir.

Nehcî’nin Dîvân’ı üzerinde bir yüksek lisans (Keskin 2003) ve bir doktora tezi (Aslan 2005) hazırlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Nehcî, Seyyid Mustafa Dede”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nehci-seyyid-mustafa-dede