- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mezâkî, Süleymân - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Mete Bülent DEGER
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:20/08/2021
DÎVÂN (MEZÂKÎ, SÜLEYMÂN)
şiirlerMezâkî, Süleymân (d. ?/?-ö. 1086/1675 veya 1088/1677)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mezâkî’nin şiirlerinin yer aldığı eser. Dîvân, 29 kaside, 441 gazel, 9 tarih, bir müseddes, 1 kıt’a 1 rubai ve 12 müfretten oluşmakta (Deger 2018: 49) ve bu bağlamda hacimli sayılabilecek bir eser özelliği göstermektedir. Mezâkî Dîvânı'nda bulunan kasidelerden 10 tanesi Köprülüzâde Fâzıl Ahmet Paşa’ya, 7 kaside Sultan IV. Mehmed, 6 kaside ise Sultan IV. Murad’a methiyedir, ayrıca Vezir-i Azam Köprülü Mehmed Paşa, Mustafa Paşa, Vezir Deli Hüseyin Paşa, Hanya kalesini fetheden Yusuf Paşa ve Mahmud Paşa için birer kaside vardır.
Eserde toplam 441 gazel bulunmaktadır. Şâir, gazel şeklinin klasik yapısında genel beyit sayısı olan 5, 7, 9 beyit sayılarına uymakla birlikte bazı gazellerde beyit sayısının daha fazla olduğu görülmektedir, müzeyyel gazellerin sayısı oldukça çoktur. Şairin Vecdî, Neşâtî, Nâilî-i Kadîm, Fehîm-i Kadîm, Cevrî, Yahyâ, Güftî ve Sükkerî ile aynı redifte şiirleri dikkat çekmektedir (Keskin 2015).
Mezâkî Dîvânı'nda kaside ve gazellerin dışında 9 tarih mevcuttur. Bu tarihlerden ilki Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa’nın Uyvar’ı alması üzerine, ikincisi yine Paşa’nın Girit adasındaki Kandiye kalesini fethetmesi, üçüncüsü de vezir-i a'zam olması üzerine söylenmiştir. Diğer 6 tarihten bir tanesi Bağdat’ın, bir tanesi Uyvar kalesinin, bir tanesi Girit ve 3 tanesi Kandiye’nin fethi üzerine yazılmışlardır. Eserde ayrıca 12 müfret, 5 beyitlik bir kıt’a, bir rubai ve 5 bendden oluşan bir mütekerrir müseddes vardır.
Dil ve üslup bakımında metni ağır ve süslü olarak nitelendirmek mümkündür. Farsça tamlamalar eserin önemli bir kısmını ihtiva etmektedir. 494 şiir aruzun 9 bahri ve 19 vezni ile yazılmıştır. En çok kullanılan bahirler remel ve hezec bahirleridir.
Eser büyük oranda şâirin edebî kişiliğini yansıtan rindâne gazellerden oluşmakta ve bu bağlamda şâirin şiir dünyasını şekillendiren en temel unsurlar olarak içinde bulunduğu ortamın belirlenmesinde belirleyici bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Pek çok şiirinde kendini rind/kalender olarak nitelendiren Mezâkî, Mevlevî bir şâir olmakla beraber şiirlerinde, ilâhî aşka ulaşmaya çalışan ve tasavvufî şiirler söyleyen bir şâirin izlerini bulmak oldukça zordur. Şiirlerinde yer yer Sebk-i Hindî özelliklerin de rastlanmaktadır (Deger 2018: 297-8).
Dîvân'ında bulunan bazı şiirleri Sâbit ve Edirneli Sânî’î tarafından tahmis edilen Mezâkî’nin, Nâmık Kemâl’in “itse de ve nev-bahâr” redifli iki şiirinde de etkisi fark edilmektedir.
Eserin tenkitli metninin hazırlayan Ahmet Mermer, 6 yazma nüshası tespit etmiştir. Tespit edilen yazmalar İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY 2905/1 ve TY 873; Süleymaniye Kütüphânesi, Fatih 873; Millet Kütüphânesi, Manzum 400; Topkapı Sarayı Müzesi Hazine 892 ve Revan 1307 numaralarda bulunmaktadır. Bu yazmaların dışında birçok mecmûada ve cönkde de Mezâkî’nin şiirlerinden örnekler yer almaktadır.
Mezâkî Dîvânı Ahmet Mermer tarafından yayımlanmış (1991), Mete Bülent Deger ise eserin bağlamlı sözlüğünü yapmıştır(2018).
Şairin biyografisi için bkz. "Mezâkî, Süleymân". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mezaki-suleyman
Eserden Örnekler
Gazel
ʿÂşık-ı âşufte-dil dâg-ı serinden bellüdür
Husrev-i mülk-i melâmet efserinden bellüdür
Şevk-i ʿâşık feyz-i hüsn-i yârdan maʿlûm olur
Rûz-ı rûşen âfitâb-ı enverinden bellüdür
Kıble-gâh-ı beyt-i maʿmûre tenezzül eylemez
Secde-i Rûhü’l-Emîn hâk-i derinden bellüdür
Sormazuz pîr-i mugândan neşve-i peymâneyi
Âb u tâb-ı bâde-reng-i sâgarından bellüdür
Nâr-ı fürkat n’eyledi gör sînede cân u dili
Sûziş-i kânûn-ı hasret ahkerinden bellüdür
ʿÂşık isen sîne-i sûzânı pür-dâg eyle kim
Revnak-ı bâg-ı muhabbet güllerinden bellüdür
Gör Mezâkî sebʿa-i seyyâre-i nazmum benüm
Âsumân-ı maʿrifet heft-ahterinden bellüdür (Mermer 1991: 349)
Gazel
Hem-dem-i ʿÎsî-i iʿcâz-nümâdur sühanum
Kim dil ü câna safâ rûha gıdâdur sühanum
Benüm ol mahrem-i ebkâr-ı mezâyâ-yı kelâm
Kim ʿarûs-ı tutuk-ârâ-yı edâdur sühanum
Benüm ol ḫâce-i bâzâr-ı belâgat ki müdâm
Zerretü’t-tâc-ı kelâm-ı füsahâdur sühanum
Her sözüm olmag ile darb-ı mesel ʿâlemde
Rûz u şeb vird-i zebân-ı bülegâdur sühanum
Tâze hoş tarz-ı Hasen birle Mezâkî hakkâ
Gayret-i hüsn-i beyân-ı kudemâdur sühanum (Mermer 1991: 466)
Kaynakça
Deger, Mete Bülent (2018). Mezâkî Divanı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü]. C.1. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Mermer, Ahmet (1991). Mezâkî: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni. Ankara: AKM Yay.
Mermer, Ahmet (2004). “Mezâkî Süleyman Efendi”. İslam Ansiklopedisi. C.29. Ankara: TDV Yay. 515.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
2 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
3 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
4 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
5 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
6 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
7 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
8 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
9 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |