Tasavvufî konuları bir bütün olarak işleyen, tasavvufun kavramlarını ve mefhumlarını ihtiva eden bir eserdir. Dîvân, ilk defa 1859 yılında, yani Kuddûsî’nin vefatından 10 yıl sonra İstanbul’da Hacı Ali Rıza Efendi tarafından bastırılmıştır. Dîvânın çeşitli kütüphanelerde bulunan yazma nüshalarında 1050’nin üzerinde şiir olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu şiirlerin büyük bir bölümünde ilâhî aşk ele alınmaktadır. Ayrıca eserinde tarikat âdâbını işlediği, tasavvuf ahkâmını anlattığı ve dervişlik hâlini ele aldığı görülmektedir (Tenik, 2011: 54-55).

Eserin büyük bir bölümünde ilahî aşk, ilahî güzellikler anlatılmaktadır. Şiirlerinde çoğunlukla dünyalık işlerle, ağyarla paslanmış gönülleri Allah’a has kılmayı vurgulamaktadır. Bir insanın kendisini bilmesinin ve tanımasının yolu aşk şarabı içmekten geçer diyen Kuddûsî, aşkın tanımını yaparken âşığa, aşk ve marifet kanatları takıp onun yaratıcıya bu iki kanatla uçabileceğinin vurgusunu yaparak aşkın dönüşümü üzerinde durmaktadır. Bunun dışında ayrıntılı olarak ele alınan diğer bir husus, zikirdir. Ayrıca Kuddûsî’nin, Peygamber sevgisi, tevhid, tefekkür, ma’rifet, uzlet, tevbe, ayne’l-yakîn, varlık, mahv/hiçlik, sâlik, seyr u sülûk, insan, nefs/benlik, akıl, cezbe, ölüm gibi temel tasavvufî konuları kavram olarak şiir diliyle açıkladığı dikkat çekmektedir. Kuddûsî, eserinde açıkladığı kavramları tasavvufî hâl ile sâliklerin kalbine işlemek için açıklamaktadır. Bunu yaparken coşkulu ve akıcı edebî yönünü kullanmakla kalmaz, sahip olduğu tasavvufî bilgiyle de eserini zenginleştirerek okuyucu için daha verimli bir hâle getirir. Ayrıca Kuddûsî’nin, melâmet düşüncesini de sıkça eserinde zikrettiği görülmektedir (Tenik, 2011: 54-55).

Kuddûsî’nin eserinde, âyet ve hadislere başvurarak şiirlerini daha derin ve etkili bir hâle getirdiği dikkat çekmektedir. Anlatımında “kâl”’den öte, hakiki bir tasavvufî hâl görülmektedir. Eserde, hem hece hem de aruz vezni ustalıkla kullanılmaktadır. Dîvândaki şiirlerin en önemli özelliği ise yalın ve akıcı bir dile sahip olmasıdır. Sanat ve ölçü kaygısının ötesinde, gönülden yansıyan ilâhî güzellikleri ele aldığı için okurun rahatlıkla anlayabileceği şiirlerdir. Dîvân’ın önemli noktalarından bir diğeri ise Kuddûsî’nin hayatına dair önemli ve ayrıntılı bilgiler ihtiva ediyor olmasıdır (Tenik, 2011: 55).

Müellifin biyografisi konusunda bk. “Kuddusi, Ahmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kuddusi-ahmed