DÎVÂN (İSYÂNÎ)
şiirler
İsyânî/İsyân/Âsî (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şiirlerinde İsyânî, İsyân, Âsî (d. ?/? - ö. ?/?) mahlaslarını kullanan şairin şiirlerini ihtiva eden eseri. Tuhfe-i Nâilî’den başka edebî ve tarihî kaynaklarda mahlasına/ismine rastlanmayan, yaşadığı yüzyıl bilinmeyen  şairin şiirleri İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Efendi Manzum Eserler 300 numarada bulunmaktadır (34 Ae Manzum 300). Tuhfe-i Nâilî’de de, “tezkirelerde ve diğer me’hazlarda bu nâmda bir şair görülmemiştir” (2001: 682) kaydından başka bir bilgi bulunmamaktadır.
Nüshanın sol üst köşesinde günümüzde kullanılan Arap rakamlarıyla 1’den 28’e kadar numaralandırma yapılmıştır. Sayfaların yine sol üst köşesinde Doğu Arap rakamlarıyla yapılan başka bir numaralandırmada 27 olması gereken son sayfada 210 sayısı bulunmaktadır. Bu durum, İsyânî Dîvânı’nın oldukça hacimli olabileceğine fakat 27. yapraktan sonraki yaprakların kopmuş olabileceğine işaret etmektedir (Çukurlu 2022: 48).

28 varaktan oluşan eserin sonunun eksik olması, Dîvân’ın muhtevası hakkında net bilgiler sunulmasını engellemektedir. Başka bir nüshasına rastlanamayan Dîvân’da 25 gazel, 23 mesnevi, 10 murabba ve 1 muhammes bulunmaktadır. Mürettep olmayıp 642 beyitten müteşekkil Dîvân’da, klasik Türk şiirinin ortak malzemelerinden olan âşık, sevgili, rakip vb. kavramlara rastlanmamaktadır. Tamamı tasavvufî şiirlerden oluşan eserde; münacaat, naat, ilahi, elifnâme, istimdatnâme, şefaatnâme, nasihatnâme, vücutnâme gibi türlerde kaleme alınmış manzumeler yer almaktadır. Bazı gazel ve mesnevilerde tasavvufî terimler, ayet, hadis ve özlü sözler açıklanmaya çalışılmış, Hz. Muhammed  ve dört halife övgüsünde bulunulmuştur.  Şair, bazı manzumelerinde derviş olduğunu (29/2), “Gülşenî bağında figan eyleyen bir andelib” olduğunu (32/4), Abdülkadir Geylânî’nin kendisinin pîri olduğunu (42/8) söyleyerek bir Gülşenî veya Kadirî dervişi olduğunu belirtmiştir (Çukurlu, 2022: 15).

Dîvân’da yer alan gazellerde herhangi eksik bir mısra bulunmamakla beraber mesnevi ve murabba nazım şekliyle yazılmış manzumelerde eksik mısralar bulunmaktadır. Şiirlerin tamamı beş farklı aruz kalıbı ile kaleme alınmıştır. En çok kullanılan aruz kalıbı "fâʿilâtün fâʿilâtün fâʿilâtün fâʿilün"dür. İsyânî Dîvânı’nda, bilhassa birbiriyle karıştırılan harflerde çok fazla hata bulunması, kelimelerin anlamlarına dikkat edilmeden istinsah edilmesi ve dolayısıyla ortaya çıkan birçok aruz kusuru, müstensihin dikkatsizliğine işaret etmektedir. Nüsha boyunca yazım yanlışı düzeltilen veya değiştirilen hiçbir kelime bulunmamakta, herhangi bir düzeltme işareti görülmemekte ve hiçbir derkenar bulunmamaktadır. Tüm bunlar, nüshanın tashih görmemiş olma ihtimalini kuvvetlendirmektedir.

Dîvân’daki mahlas beyitlerin neredeyse tamamında aruz kusuru bulunması, bu kusurların çoğunun mahlastaki “İs-” hecesine denk gelmesi, bir şiir hırsızlığı olabileceği şüphesini akıllara getirmektedir (Çukurlu 2022: 32).

Eser, Dîvânçe-i İsyânî adıyla Bülent Şığva (2021) ve İsyânî Dîvânı adıyla Talip Çukurlu (2022) tarafından yayımlanmıştır.

Eserden Örnekler


Gazel

Girmişem meydân-ı aşka devr eden devrân menem

Zebh içün İsmâil'e Hak verdiği kurbân menem


Bâtınımda derc olupdur cümle eşyâ ser-te-ser

Aç gözün bir dem nazar kıl nüsha-i cânân menem


Almak istersen Kelâmullâh-ı nâtıkdan haber

Ahmed-i Muhtâr'a nâzil olunan Kur'ân menem


Hakkı hak bildim göründü zât-ı Hak hakka'l-yakîn

Nutk eden oldur hakîkat cümleden mihmân menem


Ey İsyân bu ten gözüyle görmedi zâhid seni

Cân gözüyle bak gör imdi seyr eden seyrân menem (Çukurlu 2022: 112-114).

Kaynakça


Çukurlu, Talip (2022). İsyânî Dîvânı (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yay.

Kurnaz, Cemal, M. Tatçı (2001). Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Şığva, Bülent (Aralık 2021). Divançe-i İsyânî (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). Erzurum: Fenomen Yay.

Atıf Bilgileri


Çukurlu, Talip. "DÎVÂN (İSYÂNÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-isyani-tees-1527. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (MELÎHÎ, GELİBOLILI) Melîhî Gönül Delice
Görüntüle
2 CEVÂHİRÜ'L-KELİMÂT (ŞEMSÎ) Şemsî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
3 MANZUM FERÂİZ (İLMÎ) İlmî (d ?/? - ö.?/?) Dr. Öğr. Üyesi Lütfi Alıcı
Görüntüle
4 RİCÂLÜ'L-GAYB (?) ? Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle